Zaproszenie na zaćmienie .... SłońcaZaćmienia zachwycają współczesnego człowieka. Ci którym przyszło przeżyć zaćmienie całkowite opowiadają o niezwykle głębokich emocjach jakie im przyszło przeżyć. Nie inaczej było setki lat temu. Tyle, że nasza wiedza na temat zaćmień, a raczej niewiedza większości, zaćmiewała nasze umysły. I tak na ten przykład Wikingowie wierzyli, że Słońce pożera okrutny wilk. Wznosili głośne okrzyki by go przepłoszyć, co im się każdorazowo udawało. Dzisiaj już niewielu jest takich na Ziemi, co dają wiarę takim zabobonom. Ale i jedni i drudzy nie do końca zdają sobie sprawę co tak naprawdę się dzieje w czasie tego wydarzenia astronomicznego.

---

Po pierwsze nieprawdą jest, że obserwacje zaćmienia Słońca są już bezwartościowe dla profesjonalnej astronomii. W dobie satelitów i sond kosmicznych stale obserwujących naszą gwiazdę faktycznie ilość danych zdobytych w ten sposób jest zdecydowanie większy niż przy obserwacjach trwających kilka minut w czasie obserwacji z ziemi. Nie mniej jakość tych obserwacji może być zdecydowanie lepsza. W kosmos wysyłamy teleskopy słoneczne o niewielkich rozmiarach z racji ich ciężaru. Np. taki SDO ma cztery teleskopy o średnicach 60mm. To daje niewielką rozdzielczość nawet przy braku atmosfery. Ale daje za to szansę obserwacji Słońca w liniach widmowych niedostępnych na powierzchni ziemi.

Przebieg zaćmienia Słońca 20 marca 2015r.Obserwatoria słoneczne na Ziemi coraz częściej lokalizowane są na dużych wysokościach lub na samolotach albo balonach stratosferycznych. Nie ma jednak możliwości obserwacji korony słonecznej przez taki sprzęt. Do tego celu potrzebujemy albo księżyca albo …. Koronografu. Czyli specjalnego teleskopy ze sztucznym księżycem. Ten i tak ma swoje ograniczenia i nie umożliwia obserwacji całej korony. W czasie zaćmienia Słońca widzimy ją w całej okazałości.

Aby wydłużyć czas obserwacji z kilku minut do prawie całego zaćmienia jakie ma mające w czasie wędrówki cienia Księżyca po powierzchni Ziemi można wykorzystać samolot odrzutowy, który podąża za przemieszczającym się cieniem naszego satelity. Musi to czynić dość szybko, bo cień przemieszcza się kilkaset metrów na sekundę (w skrajnym przypadku jest to prędkość naddźwiękowa). Nie jest to więc zadanie łatwe.

Zaćmienie może trwać maksymalnie do 7 minut i 40 sekund. Średnica cienia Księżyca dochodzi na powierzchni Ziemi do 270km (2% średnicy naszego globu). Cień po powierzchni przemieszcza się z prędkością 1km/s, co przy prędkości powierzchni Ziemi na równiku 465m/s, daje wypadkowa do kilkuset metrów na sekundę. Sporo.

Jak często występują zaćmienia Słońca? Częściej niż zaćmienia Księżyca. Ale te drugie obserwujemy jednocześnie na całym dostępnym obszarze gdzie widać księżyc w pełni, więc wydaje się, że zaćmień słońca jest zdecydowanie mniej. Do tego dochodzi jeszcze mała powierzchni lądów w stosunku do oceanów i już mamy wyjaśnienie rozbieżności naszych wrażeń.

przebieg zaćmień dla Saros 136. Źródło: NASAPowtarzalność zaćmień zauważyli już starożytni. Okres powtarzalności nazwany został Saros. Trwa on nieco ponad 18 lat. W tym czasie następuje około 70 zaćmień: 42 zaćmienia Słońca i 28 zaćmień Księżyca. po tym okresie zaćmienia zaczynają się powtarzać. Następują o tej samej porze, w tych samych miejscach i z takim samym przebiegiem – w pewnym przybliżeniu. Wynika to ze zbieżności okresu synodycznego, smoczego i anomalistycznego w obiegu Księżyca. łączy ich całkowita wielokrotność: 223 miesiące synodyczne (Link), 242 miesiące smocze (Link) i 239 miesięcy anomalistycznych (Link). Każdy Saros ma swój numer i dla obecnego zaćmienia wynosi on 120. Łączy on zaćmienia o tym samym przebiegu. Na rysunku widać to dla Saros 136.

I tak przy okazji kilka liczb o zaćmieniu Księżyca. Cień Ziemi jest w rejonie orbity Księżyca aż 3 razy większy od średnicy satelity. Dlatego zaćmienie Księżyca może trwać nawet 1 godzinę i 40 minut. Długość cienia Ziemi wynosi aż 1.5 mln km.

Zbieżność niektórych liczb pozwala na to, że zaćmienia Słońca mają taki a nie inny przebieg. Rozmiar Księżyca i jego odległość oraz rozmiar Słońca i odległość Ziemi od naszej gwiazdy powodują, że możemy obserwować całkowite zaćmienia Słońca. Ale jak odkrył Johannes Kepler, planety poruszają się po orbitach eliptycznych, czy nie maja stałej odległości od gwiazdy. Stąd czasami dochodzi do zaćmienia obrączkowego. Ziemi jest wtedy na tyle daleko od naszej gwiazdy, że księżyc nie jest w stanie przesłonić całej jej tarczy. To i tak jedyny taki przypadek w Układzie Słonecznym gdzie można z powierzchni planety obserwować zaćmienia a nie tranzyty księżyca tak jak to jest w przypadku Marsa i reszty planet z księżycami.

W piątek na całym świecie i w Polsce również odbędzie się wiele pokazów zaciemnia z udziałem miłośników astronomii profesjonalistów warto skorzystać z tej okazji bo na kolejne takie przyjdzie nam poczekać wiele lat. W Żaganiu pokazy zaćmienia odbędą się na terenie Żagańskiego Pałacu Książęcego ul. Szprotawska 4. W godzinach od 9:30 do 12:00. Do dyspozycji będą teleskopy, kamery i zagorzali miłośnicy astronomii.

Zapraszamy wszystkich do miejsc gdzie staną teleskopy astronomiczne skierowane na Słońce.