Kolorowe i delikatne, ten intrygujący zbiór obiektów znany jest jako Mgławica Mewa – nazwana tak od wyglądu przypominającego mewę w locie. Region ten składa się z pyłu, wodoru, heli i śladowych ilości cięższych pierwiastków, jest gorącym i energetycznym miejscem narodzin nowych gwiazd. Niezwykłe szczegóły uchwycone przez należący do ESO teleskop VST (VLT Survey Telescope) ukazują poszczególne obiekty astronomiczne tworzące tego niebiańskiego ptaka, a także drobniejsze szczegóły wewnątrz nich. VST to jeden z największych na świecie teleskopów do przeglądów nieba obserwujących w zakresie widzialnym.
Głównymi składnikami Mgławicy Mewa są trzy duże obłoki gazu, z których najbardziej wyróżnia się Sharpless 2-296, tworzący „skrzydła”. Sh2-296 rozciąga się na około 100 lat świetlnych od jednego końca skrzydeł do drugiego. Pokazuje świecącą materię i ciemne pasma pyłu utkane pośród jasnych gwiazd. Jest pięknym przykładem mgławicy emisyjnej, w tym przypadku jako obszar HII, wskazując aktywne procesy formowania nowych gwiazd, które można zobaczyć na obrazie.
To promieniowanie wysyłane przez młode gwiazdy daje obłokom ich fantastyczne kolory i czyni je tak przykuwającymi wzrok. Otaczający gaz jest jonizowany, co powoduje jego świecenie. Promieniowanie jest także głównym czynnikiem, który ustala kształty obłoków, wywierając ciśnienie na otaczającą materię i rzeźbiąc w niej dziwaczne morfologie, które widzimy. Ponieważ każda mgławica ma własne, wyjątkowe rozmieszczenie gwiazd i może być, tak jak ta opisywana, składową wielu obłoków, uzyskiwana jest dzięki temu różnorodność kształtów, rozpalająca wyobraźnię astronomów i przywołująca porównania to zwierząt lub znanych obiektów.
Przykładem różnorodności kształtów jest kontrakt pomiędzy Sh2-296, a Sh2-292. Ta druga jest widoczna tuż poniżej „skrzydeł” i jest bardziej zwartym obłokiem, który tworzę „głowę” mewy. Jej najbardziej widocznym elementem jest olbrzymia, ekstremalnie jasna gwiazda HD 53367, która jest 20 razy masywniejsza niż Słońce, Widzimy ją jako przenikliwe „oko” mewy. Sh2-292 jest zarówno mgławicą emisyjną, jak i refleksyjną. Większość jej światła jest emitowana przez zjonizowany gaz otaczający powstające gwiazdy, ale całkiem istotna ilość jest także odbijana (odbijane światło od gwiazd spoza mgławicy).
Ciemne linie, które przerywają jednorodność obłoków, nadając im teksturę, są pasmami pyłu – obszarami znacznie gęstszej materii, które ukrywają część jasnego gazu znajdującego się za nimi. Mgławice tego typu mają gęstości setek atomów na centymetr sześcienny. To znacznie mniej niż najlepsza sztuczna próżnia wytworzona na Ziemi. Pomimo tego są one nadal znacznie gęstsze niż gaz w innych miejscach, który ma średnią gęstość około 1 atomu na centymetr sześcienny.
Mgławica Mewa jest położona na niebie na granicy pomiędzy konstelacjami Wielkiego Psa i Jednorożca. Znajduje sie w odległości około 3700 lat świetlnych w jednym z ramion Drogi Mlecznej. Galaktyki spiralne mogą zawierać tysiące takich obłoków, z których prawie wszystkie są skoncentrowane wzdłuż ramion spiralnych.
W skład Mgławicy Mewa zaliczanych jest też kilka mniejszych obłoków, w tym Sh2-297 (mały dodatek na czubku górnego „skrzydła” mewy), Sh2-292 i Sh2-295. Wszystkie te obiekty są zawarte w katalogu Sharplessa, spisie ponad 300 obłoków świecącego gazu opracowanym przez amerykańskiego astronoma Stewarta Sharplessa.
Zdjęcie zostało wykonane przy pomocy VLT Survey Telescope (VST), jednego z największych na świecie teleskopów do przeglądów nieba w zakresie światła widzialnego. VST został zaprojektowany do fotografowania dużych obszarów nieba szybko i dokładnie.
Czy dostrzegacie mewę na tym zdjęciu? Zachęcamy naszych Czytelników do uwolnienia wyobraźni i narysowania ptaka na zdjęciu – tak jak go widzicie. Podzielcie się zdjęciami z rysunkiem ptaka korzystając z hasztagu #SpotTheSeagull.
ESO jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Ma 16 krajów członkowskich: Austria, Belgia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Irlandia, Holandia, Niemcy, Polska, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy, dodatkowo Chile jest kraje gospodarzem, a Australia strategicznym partnerem. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada teleskop VLT (Very Large Telescope - Bardzo Duży Teleskop), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz dwa teleskopy do przeglądów. VISTA pracuje w podczerwieni i jest największym na świecie instrumentem do przeglądów nieba, natomiast VLT Survey Telescope to największy teleskop dedykowany przeglądom nieba wyłącznie w zakresie widzialnym. ESO jest głównym partnerem ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. Z kolei na Cerro Armazones, niedaleko Paranal, ESO buduje 39-metrowy teleskop ELT (Extremely Large Telescope - Ekstremalnie Wielki Teleskop), który stanie się „największym okiem świata na niebo”.
Krzysztof Czart
Urania - Postępy Astronomii
Toruń, Polska