| EPUP |
| 5282 planet |
Przypadkowe spotkanie stworzyło na niebie pierścionek z diamentem
Astronomowie korzystający z teleskopu VLT w Chile wykonali przykuwające wzrok zdjęcie mgławicy planetarnej PN A66 33, znanej lepiej pod oznaczeniem Abell 33. Niebieska bańka, która powstała gdy starzejąca się gwiazd odrzuciła swoje zewnętrzne warstwy, jest przypadkowo widoczna na niebie obok innej gwiazdy, a razem tworzą kształt bardzo podobny do pierścionka zaręczynowego z diamentem. Kosmiczny klejnot jest nietypowo symetryczny na niebie, wydaje się prawie idealnie okrągły.Większość gwiazd o masach podobnych do masy Słońca skończy swoje życie jako białe karły – małe, bardzo gęste i gorące ciała, które powoli będą ochładzać się przez miliardy lat. W drodze do tej fazy ewolucji gwiazdy odrzucają swoje atmosfery w przestrzeń kosmiczną i tworzą mgławice planetarne – kolorowo świecące obłoki gazu otaczające małe, jasne resztki gwiazdy.
Niniejsze zdjęcie zostało wykonane za pomocą należącego do ESO teleskopu VLT (Very Large Telescope). Pokazuje wybitnie okrągłą mgławicę Abell 33, znajdującą się 2500 lat świetlnych od Ziemi. Perfekcyjna okrągłość jest nietypowa dla tej kategorii obiektów, zazwyczaj coś zaburza symetrię i powoduje, że mgławice planetarne mają kształt nieregularne [1].
Uderzająco jasna gwiazda położona na brzegu mgławicy tworzy piękną iluzję na zdjęcie z VLT. Jest to przypadkowe ustawienie na niebie: gwiazda o nazwie HD 83535 znajduje się przed mgławicą, mniej więcej w połowie drogi pomiędzy Ziemią, a Abell 33, ale dokładnie we właściwym miejscu, aby razem stworzyć piękny widok. HD 83535 razem z Abell 33 tworzą błyszczący pierścień z diamentem.
Pozostałość po gwieździe, która stworzyła mgławicę Abell 33, znajduje się na swojej drodze ku białemu karłowi. Widać ją jako niewielką białą perłę wewnątrz mgławicy (blisko centrum). Ciągle jest jasna – jaśniejsza niż nasze Słońce – i emituje wystarczająco dużo promieniowania ultrafioletowego, aby bańka odrzuconej atmosfery świeciła [2].
Abell 33 jest jednym z 86 obiektów, które objął katalog mgławic planetarnych opracowany przez astronoma George’a Abella w 1966 roku (Katalog Abella Mgławic Planetarnych). Abell skatalogował niebo także pod względem gromad galaktyk, kompilując katalog obejmujący ponad 4000 gromad na obu półkulach nieba: północnej i południowej (Katalog Abella).
Do opracowania zdjęcia użyto danych z instrumentu FOcal Reducer and low dispersion Spectrograph (FORS) zamontowanego na VLT. Dane uzyskano w ramach programu Kosmicznych Klejnotów ESO [3].
[1] Na przykład sposób w jaki gwiazda się obraca, albo gwiazda centralna jest składnikiem układu podwójnego lub wielokrotnego.
[2] Na tym bardzo ostrym zdjęciu centralna gwiazda wydaje się podwójna. Nie wiadomo czy to faktyczna podwójność, czy tylko przypadkowe ułożenie gwiazd.
[3] Program Kosmicznych Klejnotów ESO (ESO Cosmic Gems) jest inicjatywą popularyzacji astronomii, w ramach której za pomocą teleskopów ESO tworzone są zdjęcia interesujących, intrygujących lub wizualnie atrakcyjnych obiektów. Ma zadania edukacyjne i popularyzacji nauki. Program korzysta z czasu teleskopów, gdy nie są one używane do badań naukowych. Wszystkie zebrane dane mogą być jednak także przydatne do celów naukowych i są dostępne dla astronomów poprzez archiwum naukowe ESO.
ESO jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Jest wspierane przez 15 krajów: Austria, Belgia, Brazylia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada Bardzo Duży Teleskop (Very Large Telescope), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz dwa teleskopy do przeglądów. VISTA pracuje w podczerwieni i jest największym na świecie instrumentem do przeglądów nieba, natomiast VLT Survey Telescope to największy teleskop dedykowany przeglądom nieba wyłącznie w zakresie widzialnym. ESO jest europejskim partnerem dla rewolucyjnego teleskopu ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. ESO planuje obecnie 39-metrowy Ekstremalnie Wielki Teleskop Europejski (European Extremely Large optical/near-infrared Telescope - E-ELT), który stanie się “największym okiem świata na niebo”.
