Poniżej kalendarium zjawisk astronomicznych na miesiąc październik 2009r. Obserwacje Jowisza są nadal atrakcyjnym tematem wieczorów pod warunkiem dobrej pogody. Jasność tego obiekty pozwala jednak prawie w każdej fazie Księżyca prowadzić obserwacje, a szybkość ruchu księżyców dają niesamowite wrażenia z obserwacji.

W tym miesiącu mamy aż cztery roje meteorów do obserwacji. Z czego Orionidy należą do bardzo szybkich i jasnych. Do obserwacji każdego z nich warto wybrać ciemne niebo poza miastem. Jak pamiętamy z newsa przed wakacjami, nasze miasto nie należy do dobrze oświetlonych i iluminacje miejskie bardzo przeszkadzają w tego typu obserwacjach.

---

Słońce

Dni są coraz krótsze, co widać po momentach wschodu i zachodu Słońca. W Warszawie 1 października Słońce wschodzi o 4^h37^m, zachodzi o 16^h13^m, a 31 października wschodzi o 5^h30^m, zachodzi o 15^h09^m.

W październiku Słońce wstępuje w znak Skorpiona.

Księżyc

Bezksiężycowe noce będziemy mieli w połowie października, bowiem kolejność faz Księżyca jest w tym miesiącu następująca: pełnia 4^d06^h10^m, ostatnia kwadra 11^d08^h56^m, nów 18^d05^h33^m i pierwsza kwadra 26^d00^h42^m. W perygeum Księżyc znajdzie się 13^d12^h29^m, a w apogeum 25^d23^h19^m.

Planety, planety karłowate
i planetoidy

Prawie przez cały miesiąc, nad ranem, nisko nad wschodnim horyzontem można obserwować Merkurego, który 6 października, na godzinę przed wschodem Słońca, wzniesie się na maksymalną wysokość 10°, świecąc z jasnością -0,6^m. Przez teleskop można będzie wtedy zobaczyć tarczę planety o średnicy 7'', w fazie zbliżonej do kwadry.

W październiku pogarszają się warunki porannej widzialności Wenus, świecącej ze stałą jasnością -3,9^m. O ile na początku miesiąca, na godzinę przed wschodem Słońca, planetę można dostrzec na wysokości ponad 16° nad wschodnim horyzontem, o tyle pod koniec miesiąca wysokość ta wynosi jedynie niecałe 10°. Przez teleskopy można dostrzec tarczę planety o średnicy 11'', w fazie zbliżonej do pełni.

W drugiej połowie nocy nadal można obserwować Marsa, świecącego na tle gwiazdozbioru Raka. W ciągu miesiąca jasność planety rośnie od +0,8^m do +0,5^m, jednak niewielka średnica tarczy wynosząca pod koniec października zaledwie 8'', nadal praktycznie uniemożliwia dostrzeżenie jakichkolwiek szczegółów powierzchniowych. W październiku faza tarczy Marsa osiąga najmniejszą w 2009 r. wartość, równą jedynie 88%.

Warunki obserwacji Jowisza w porównaniu z wrześniem się nie zmieniają.

Na początku października na porannym niebie pojawia się Saturn, świecący z jasnością zaledwie +1,1^m. Warunki obserwacji planety z dnia na dzień się poprawiają. O ile na początku miesiąca, na początku świtu cywilnego, ginie ona w blasku zorzy porannej na wysokości zaledwie 5° nad wschodnim horyzontem, o tyle pod koniec miesiąca wysokość ta wzrasta aż do 26°. W październiku, w związku z geometrią układu Ziemia-Saturn, będziemy mogli zaobserwować „zniknięcie” pierścieni Saturna, co ułatwi dostrzeżenie jego słabych księżyców.

Warunki obserwacji Urana i Neptuna w stosunku do września się nie zmieniają.

Praktycznie nie zmieniają się również warunki obserwacji planety karłowatej (134340) Pluton.

W październiku w pobliżu opozycji znajdują się jasne planetoidy:

(3) Juno, (jasność 7,9^m). 8 X: 23^h48,4^m, -7°23'; 18 X: 23^h43,5^m, -9°03'; 28 X: 23^h41,1^m, -10°16'.

(18) Melpomene, (jasność 7,9^m). 8 X: 1^h31,9^m, -7°54'; 18 X: 1^h25,4^m, -9°41'; 28 X: 1^h19,2^m, -10°49'.

Meteory

Od 2 października do 7 listopada promieniują szybkie, białe meteory ze śladami, z roju Orionidów (ORI), związanego z kometą 1P/Halley. Radiant meteorów leży na granicy gwiazdozbiorów Oriona i Bliźniąt i ma współrzędne: α = 6^h20^m, δ = +16°. W bieżącym roku maksimum aktywności przypada 21 października, jednak odnotowywano już także inne maksima. Zważywszy na zwiększoną aktywność roju w poprzednich latach oraz na zbliżanie się do maksimum, występującego co 12 lat, jego obserwacje mogą być wartościowe. W obserwacjach tych nie będzie przeszkadzał Księżyc kilka dni po nowiu.

Od 6 do 10 października promieniują wolne meteory z roju Drakonidów (GIA), związanego z kometą 21P/Giacobini-Zinner (dlatego zwane są również Giacobinidami). Radiant meteorów leży w gwiazdozbiorze Smoka i ma współrzędne: α = 17^h28^m, δ = +54°. W roku bieżącym przewidywane jest maksimum w dniu 8 października o 16^h40^m, jednak bardzo możliwe jest wystąpienie innych maksimów. W wieczornych obserwacjach tych meteorów nie będzie przeszkadzał Księżyc zbliżający się do ostatniej kwadry.

Od 14 do 27 października promieniują szybkie meteory z roju epsilon Geminidów (EGE). Radiant meteorów leży w gwiazdozbiorze Bliźniąt i ma współrzędne: α = 6^h48^m, δ = +27°. W bieżącym roku maksimum aktywności przypada 18 października, toteż w obserwacjach tego wyjątkowo słabo zbadanego roju nie będzie przeszkadzał znajdujący się właśnie w tym dniu w nowiu Księżyc.

Od 19 do 27 października promieniują szybkie meteory z roju Leo Minorydów (LMI). Radiant meteorów leży w gwiazdozbiorze Małego Lwa i ma współrzędne: α = 10^h48^m, δ = +37°. W bieżącym roku maksimum aktywności przypada 23 października, toteż w porannych obserwacjach tego bardzo słabo zbadanego roju również nie będzie przeszkadzał zbliżający się do pierwszej kwadry Księżyc.

* * *

1^d

Gwiazda zmienna długo­okresowa R Ser (miryda) (15^h50,7^m, +15°08') osiąga maksimum jasności (6,9^m)

2^d21^h

Złączenie Urana z Księżycem w odl. 4°.

3^d

Gwiazda zmienna długookresowa S CrB (miryda) (15^h21,4^m, +31°22') osiąga maksimum jasności (7,3^m)

4^d22^h52^m

Gwiazda zmienna zaćmieniowa Algol (β Per) osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 2,1^m do 3,4^m

5^d07^h

Maksymalna libracja Księżyca (8,1°) w kierunku krateru Schickard (oświetlony).

5^d20^h36^m

Gwiazda zmienna zaćmieniowa 1143 Cyg osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,9^m do 6,4^m

6^d01^h

Merkury w maksymalnej elongacji zachodniej od Słońca w odległości 17°57'.

8^d07^h

Złączenie Merkurego z Saturnem w odl. 0,4°.

12^d00^h

Złączenie Marsa z Księżycem w odl. 2°.

12^d04^h

Minimalna libracja Księżyca (0,7°) w kierunku Sinus Iridium (oświetlona).

12^d14^h

Złączenie Merkurego z Wenus w odl. 6°.

13^d08^h

Jowisz nieruchomy w rektascensji.

13^d11^h

Złączenie Wenus z Saturnem w odl. 0,6°.

13^d20^h37^m

Gwiazda zmienna zaćmieniowa HU Tau osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,9^m do 6,7^m

14^d

Gwiazda zmienna długookresowa V Cas (miryda) (23^h11,6^m, +59°42') osiąga maksimum jasności (7,9^m).

15^d21^h58^m

Gwiazda zmienna zaćmieniowa HU Tau osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,9^m do 6,7^m

16^d

Gwiazda zmienna długookresowa R Dra (miryda) (16^h32,6^m, +66°45') osiąga maksimum jasności (7,3^m)

16^d00^h45^m

Gwiazda zmienna δ Cep (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5^m)

16^d05^h

Złączenie Saturna z Księżycem w odl. 7°.

16^d13^h

Złączenie Wenus z Księżycem w odl. 7°.

17^d03^h

Złączenie Merkurego z Księżycem w odl. 7°.

17^d23^h20^m

Gwiazda zmienna zaćmieniowa HU Tau osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,9^m do 6,7^m

19^d01^h

Maksymalna libracja Księżyca (8,4°) w kierunku Mare Humboldtianum (oświetlone).

20^d00^h41^m

Gwiazda zmienna zaćmieniowa HU Tau osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,9^m do 6,7^m

22^d02^h02^m

Gwiazda zmienna zaćmieniowa HU Tau osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,9^m do 6,7^m

23^d06^h45^m

Słońce wstępuje w znak Skorpiona, jego długość ekliptyczna wynosi wówczas 210°.

25^d00^h35^m

Gwiazda zmienna zaćmieniowa Algol (β Per) osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 2,1^m do 3,4^m

25^d18^h

Minimalna libracja Księżyca (0,7°) w kierunku Mare Australe (oświetlone).

26^d18^h20^m

Gwiazda zmienna δ Cep (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5^m)

26^d22^h14^m

Gwiazda zmienna η Aql (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5^m)

27^d07^h

Złączenie Jowisza z Księżycem w odl. 2°.

27^d21^h24^m

Gwiazda zmienna zaćmieniowa Algol (β Per) osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 2,1^m do 3,4^m

28^d18^h44^m

Gwiazda zmienna zaćmieniowa 1143 Cyg osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,9^m do 6,4^m

30^d21^h55^m

Gwiazda zmienna zaćmieniowa WW Aur osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,8^m do 6,6^m

UWAGA:

Momenty wszystkich zjawisk podane są w czasie uniwersalnym UT (Greenwich).

Aby otrzymać datę w obowiązującym od 25 października w Polsce „czasie zimowym”, należy dodać 1 godzinę.

Momenty złączeń planet z Księżycem podane są dla współrzędnych Warszawy. Dla każdego złączenia podano momenty największego zbliżenia obiektów na niebie. Podane są wszystkie złączenia, nie tylko widoczne w Polsce.

Współrzędne równikowe podane są dla Epoki 2000.0.

Opr. Tomasz Ściężor
Więcej szczegółów na stronie Uranii