28 stycznia 1687 w Gdańsku zmarł Jan Heweliusz, polski astronom (ur. 28 stycznia 1611 r.). Dzisiaj obchodzimy rocznicę jego urodzin i śmierci.
Astronomią zaczął interesować się w 1634 roku, a w 1639 poświęcił część majątku rodzinnego na budowę własnego obserwatorium astronomicznego.
Panowała opinia, że jego wzrok był tak dobry, że mógł dostrzec nawet gwiazdy siódmej wielkości. Za przykładem Tycho Brahe, Heweliusz zbudował olbrzymie przyrządy pomiarowe, przez co zdołał udoskonalić powtarzalną dokładność pomiarów pozycji gwiazd do jednej minuty w mierze łukowej 'gołym okiem'. Tym samym przewyższył dokładność osiągniętą przez Tycho. Z pomocą swojej drugiej żony, Elżbiety, stworzył katalog gwiazd, który okazał się niezwykle kompletny. Duża część informacji uległa zniszczeniu, kiedy 26 września 1679 jego dom i obserwatorium się spaliły. Jego Atlas Ciał Niebieskich, stanowiący efekt pracy całego życia, został złożony i opublikowany pośmiertnie w roku 1690 przez jego żonę. Atlas ten zawierał liczne cytaty m.in. z atlasu Uług Bega.
Zajmował się ogromnym obszarem zagadnień obserwacyjnych. Od Księżyca począwszy na fazach Merkurego skończywszy. Badał również plamy słoneczne i wykorzystał te obserwacje do określenia rotacji Słońca. Dał nazwę faculae jasnym regionom wokół plam słonecznych, która jest używana także dzisiaj. Jego wyniki obserwacji plam słonecznych z lat 1642–1679 mają dzisiaj szczególne znaczenie, jako że obejmują pierwszą część tak zwanego Minimum Maundera aktywności słonecznej, oraz okresu bezpośrednio go poprzedzającego.
Na cześć króla Jana III Sobieskiego nadał on nowo opisanej konstelacji nazwę Tarcza Sobieskiego. Heweliusza ma na swoim koncie większą liczbę gwiazdozbiorów. Wynikało to z tego, że w owych czasach co znamienitsi astronomowie tworzyli własne katalogi gwiazd i systemy gwiazdozbiorów. Do dzisiaj jednak przetrwał ten gwiazdozbiór i jest jedynym typowo polskim gwiazdozbiorem na naszym niebie.
Heweliusz (Hevelius) – krater na na powierzchni Księżyca o średnicy 115 km, położony na współrzędnych selenograficznych Księżyc 2,2 N 67,6 W.Decyzją Międzynarodowej Unii Astronomicznej w 1935 roku został nazwany od polskiego astronoma Jana Heweliusza.
5703 Hevelius (1931 VS) – planetoida z grupy pasa głównego asteroid, okrążająca Słońce w ciągu 4 lat i 56 dni, w średniej odległości 2,58 j.a. Została odkryta 15 listopada 1931 roku w Landessternwarte Heidelberg-Königstuhl w Heidelbergu przez Karla Reinmutha. Nazwa planetoidy została nadana na cześć polskiego astronoma Jana Heweliusza.
Rimae Hevelius – grupa rowów na powierzchni Księżyca o średnicy około 182 km. Znajduje się po zachodniej stronie Planitia Descensus na współrzędnych selenograficznych Księżyc 1,0 N 68,0 W. Nazwa tego systemu kanałów została nadana w 1964 roku przez Międzynarodową Unię Astronomiczną i pochodzi od krateru Heweliusz nazwanego od polskiego astronoma Jana Heweliusza. Rimae Hevelius znajduje się zarówno wewnątrz krateru jak również przecina jego brzeg od strony południowo-wschodniej.
Zasłynął także jako wnikliwy obserwator komet.
Tu najdziemy rękopisy z wnioskami z takiej obserwacji z dnia 10 I 1653 roku.
1673, Gdańsk, Simon Reiniger; 1679, Gdańsk, Simon Reiniger
Pierwszy tom Machinae coelestis, największego dzieła Jana Heweliusza, zawiera historię astronomii oraz dokładny opis gdańskiego obserwatorium.W tomie drugim Machinae coelestis, znajdują się opisy obserwacji astronomicznych, opisy zaćmień księżyca i planet oraz obliczenia astronomiczne.
1647, Gdańsk, Andreas Hünefeld. Selenographia, uznana za najważniejsze dzieło słynnego astronoma, na podstawie której uważa się Jana Heweliusza za twórcę nowoczesnej selenografii, zawiera opis obserwacji Księżyca oraz liczne rysunki jego faz.
