Styczeń zaczyna kolejny rok astronomicznych przygód w sposób bardzo widowiskowy, a mianowicie już 4 stycznia od godzin rannych będziemy mieli okazję podziwiać wspaniałe zjawisko zaćmienie Słońca. Zjawisko o tyle ciekawe, że przesłonięciu przez nasz Księżyc ulegnie aż 80% tarczy naszej gwiazdy.

Nad ranem wita nas Wenus świecąc wysoko, bo 20° nad horyzontem z jasnością ponad -4mag. nieco poniżej widoczny jest Merkury, który jak zawsze wymaga niezwykłej cierpliwości w obserwacjach.

Na początku stycznia podziwiać możemy rój Kwadrantydów z radiantem w Smoku. Nazwa pochodzi od nieistniejącego już gwiazdozbioru. Maksimum przypada na 4 stycznia, a w obserwacjach nie będzie przeszkadzał Księżyc.

Poniżej szczegóły na każdy dzień.

---

W roku 2011 wystąpią cztery zaćmienia Słońca, wszystkie częściowe na całej Ziemi: 4 stycznia (widoczne w Europie, zachodniej Azji i północnej Afryce), 1 czerwca (widoczne w Ameryce Północnej i we wschodniej Azji), 1 lipca (widoczne w Afryce, południowej Azji i na Oceanie Indyjskim) oraz 25 listopada (widoczne w Australii, Antarktydzie i na Oceanie Indyjskim). Pierwsze z wymienionych zaćmień będzie widoczne w Polsce tuż po wschodzie Słońca, osiągając fazę aż 0,8. Dojdzie także do dwóch zaćmień Księżyca: całkowitego 15 czerwca, oraz całkowitego 10 grudnia. Obydwa zaćmienia widoczne będą w Polsce przy wschodzie Księżyca.

W 2011 roku do Słońca zbliży się 31 znanych komet, z których tylko dwie będzie można obserwować przez lornetki.

Słońce

Ziemia w swym ruchu po orbicie okołosłonecznej znajdzie się najbliżej Słońca 3 stycznia o 19^h, a zatem Słońce będzie wtedy w perygeum w odległości około 147 mln km. Dni stają się coraz dłuższe. W Warszawie 1 stycznia Słońce wschodzi o 6^h45^m, zachodzi o 14^h34^m, a 31 stycznia wschodzi o 6^h19^m, zachodzi o 15^h20^m. W styczniu Słońce wstępuje w znak Wodnika.

W dniu 4 stycznia wystąpi częściowe zaćmienie Słońca, widoczne w Polsce.

Księżyc

Bezksiężycowe noce będziemy mieli na początku stycznia, bowiem kolejność faz Księżyca jest w tym miesiącu następująca: nów 4^d09^h03^m, pierwsza kwadra 12^d11^h31^m, pełnia 19^d21^h21^m i ostatnia kwadra 26^d12^h57^m. W apogeum Księżyc znajdzie się 10 stycznia o 5^h39^m, natomiast w perygeum 22 stycznia o 0^h11^m.

Planety, planety karłowate
i planetoidy

Prawie przez cały styczeń nad ranem można oglądać Merkurego, świecącego nisko nad południowo-wschodnim horyzontem. Maksymalną wysokość, wynoszącą ponad 7°, planeta osiągnie w dniu 4 stycznia, świecąc wtedy z jasnością -0,1^m. Przez teleskop można w tym okresie zobaczyć tarczę Merkurego o średnicy 8'' w fazie zbliżonej do kwadry.

Również nad ranem, powyżej Merkurego, na wysokości prawie 20° dostrzec można Wenus, świecącą z jasnością -4,4^m. W ciągu miesiąca warunki widzialności planety praktycznie nie ulegają zmianie.

Mars znajduje się na niebie w pobliżu Słońca i jest niewidoczny.

Jowisza, świecącego z jasnością -2,2^m, można obserwować wieczorem na granicy gwiazdozbiorów Ryb i Wodnika, na wysokości ponad 30° nad horyzontem. W ciągu miesiąca warunki widzialności planety nie ulegają zmianie.

W drugiej połowie nocy, w gwiazdozbiorze Panny, widoczny jest Saturn, jako „gwiazda” o jasności +0,8^m. Przez teleskop zobaczymy wyraźnie widoczny system pierścieni planety.

Wieczorem, niecałe 2° na wschód od Jowisza, można odnaleźć Urana, świecącego na granicy gwiazdozbiorów Ryb i Wodnika z jasnością 5,9^m.

Neptun znajduje się na niebie prawie 30° niżej, co przy jasności zaledwie 8^m sprawia, że ginie on w blasku zorzy wieczornej i jego obserwacja jest już niemożliwa.

Planeta karłowata (134340) Pluton wschodzi nad ranem niedługo przed wschodem Słońca i jest niewidoczna, ginąc w blasku zorzy porannej.

W styczniu w pobliżu opozycji znajduje się jasna planetoida (jaśniejsza od 9,0^m):

(7) Iris, (jasność 7,9^m-8,3^m): 1 I: 8^h41,7^m, +12°15'; 11 I: 8^h32,3^m, +12°11'; 21 I: 8^h21,5^m, +12°21'; 31 I: 8^h10,6^m, +12°39'.

Meteory

W dniach od 1 do 5 stycznia promieniują Kwadrantydy (QUA), związane planetoidą 2003 EH1. Maksimum aktywności spodziewane jest 4 stycznia o 0^h. Radiant meteorów leży w gwiazdozbiorze Smoka i ma współrzędne: α = 15^h18^m, δ = +49°. Nazwa roju pochodzi od nieistniejącego już na dzisiejszych mapach gwiazdozbioru Quadrans Muralis, umieszczonego w początkach XIX w. na granicy gwiazdozbiorów Smoka, Herkulesa i Wolarza. Warunki obserwacji Kwadrantydów w tym roku są bardzo dobre, gdyż nie będzie w nich przeszkadzał Księżyc w nowiu.

********************

2^d17^h

Złączenie Merkurego z Księżycem w odl. 4°.

3^d01^h45^m

Gwiazda zmienna zaćmieniowa HU Tau osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,9^m do 6,7^m.

3^d03^h54^m

Gwiazda zmienna zaćmieniowa WW Aur osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,8^m do 6,6^m .

3^d19^h

Ziemia w peryhelium na swej okołosłonecznej orbicie w odl. 147 mln km od Słońca.

3^d20^h38^m

Gwiazda zmienna zaćmieniowa Algol (β Per) osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 2,1^m do 3,4^m].

4^d

Częściowe zaćmienie Słońca. Cień Księżyca przechodzi nad północnymi obszarami biegunowymi Ziemi. Zaćmienie widoczne będzie w całej Europie, zachodniej Azji oraz w północnej Afryce. Faza maksymalna równa 0,8576 nastąpi o godzinie 8^h50^m34,9^s i będzie widoczna w północnej Szwecji, w punkcie o współrzędnych φ = 65°N, λ = 21°E. Geocentryczne złączenie Słońca i Księżyca w rektascensji nastąpi 4 stycznia o godzinie 9^h02^m35,6^s. Zaćmienie widoczne w Polsce przy wschodzie Słońca. Przebieg zaćmienia (dla Warszawy): początek zaćmienia częściowego o godzinie 7^h14^m na wysokości 2° nad horyzontem, faza maksymalna równa 0,818 o godzinie 8^h36^m na wysokości 10° nad horyzontem, koniec zaćmienia częściowego o godzinie 10^h05^m na wysokości 15° nad horyzontem. Mapa zaćmienia Słońca z dnia 4 stycznia 2011r.

4^d10^h

Minimalna libracja Księżyca (4,8°) w kierunku Mare Fecunditatis (oświetlone).

4^d16^h

Złączenie Jowisza z Uranem w odl. 0,4°.

5^d00^h

Złączenie Marsa z Księżycem w odl. 2°.

7^d16^h46^m

Gwiazda zmienna η Aql (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5^m) [mapka zamieszczona w „Uranii-PA” 6/2007].

7^d22^h

Złączenie Neptuna z Księżycem w odl. 4°.

8^d

Gwiazda zmienna długookresowa V Cas (miryda) (23^h11,6^m, +59°42') osiąga maksimum jasności (7,9^m) [mapka zamieszczona w „Uranii-PA” 4/2009].

8^d

Księżyc Saturna Tytan w maksymalnej elongacji wschodniej.

8^d15^h

Wenus w maksymalnej elongacji zachodniej od Słońca w odległości 46°56'.

9^d02^h20^m

Gwiazda zmienna ζ Gem (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,6^m) [mapka zamieszczona w „Uranii-PA” 6/2007].

9^d14^h

Merkury w maksymalnej elongacji zachodniej od Słońca w odległości 23°17'.

9^d19^h13^m

Gwiazda zmienna δ Cep (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5^m) [mapka zamieszczona w „Uranii-PA” 5/2007].

10^d09^h

Złączenie Urana z Księżycem w odl. 5°.

10^d10^h

Złączenie Jowisza z Księżycem w odl. 6°.

10^d17^h42^m

Gwiazda zmienna zaćmieniowa WW Aur osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,8^m do 6,6^m [mapka zamieszczona w „Uranii-PA” 5/2006].

13^d16^h

Maksymalna libracja Księżyca (7,6°) w kierunku krateru Schickard (zacieniony).

14^d04^h00^m

Gwiazda zmienna δ Cep (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5^m) [mapka zamieszczona w „Uranii-PA” 5/2007].

14^d21^h01^m

Gwiazda zmienna η Aql (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5^m) [mapka zamieszczona w „Uranii-PA” 6/2007].

14^d23^h

Zakrycie gwiazdy ζ Ari (4,9^m) przez ciemny brzeg Księżyca po pierwszej kwadrze, widoczne w całej Polsce, na wysokości 29° nad horyzontem, (Szczecin 23^h18^m — Krosno 23^h26^m).

15^d18^h54^m

Gwiazda zmienna zaćmieniowa WW Aur osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,8^m do 6,6^m [mapka zamieszczona w „Uranii-PA” 5/2006].

16^d

Księżyc Saturna Tytan w maksymalnej elongacji zachodniej.

18^d02^h

Zakrycie gwiazdy η Gem (3,5^m) przez ciemny brzeg Księżyca przed pełnia, widoczne w całej Polsce, na wysokości 29° nad horyzontem, (Gdańsk 2^h13^m — Krosno 2^h21^m).

18^d02^h12^m

Gwiazda zmienna zaćmieniowa δ Lib osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 4,4^m do 5,8^m.

20^d03^h

Minimalna libracja Księżyca (5,1°) w kierunku Sinus Iridium (oświetlona).

20^d10^h19^m

Słońce wstępuje w znak Wodnika, jego długość ekliptyczna wynosi wówczas 300°.

22^d01^h15^m

Gwiazda zmienna η Aql (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5^m) [mapka zamieszczona w „Uranii-PA” 6/2007].

23^d22^h21^m

Gwiazda zmienna zaćmieniowa Algol (β Per) osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 2,1^m do 3,4^m [mapka zamieszczona w „Uranii-PA” 5/2007].

24^d

Księżyc Saturna Tytan w maksymalnej elongacji wschodniej.

25^d01^h46^m

Gwiazda zmienna zaćmieniowa δ Lib osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 4,4^m do 5,8^m [mapka zamieszczona w „Uranii-PA” 6/2010].

25^d02^h

Złączenie Saturna z Księżycem w odl. 8°.

25^d21^h18^m

Gwiazda zmienna zaćmieniowa WW Aur osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,8^m do 6,6^m [mapka zamieszczona w „Uranii-PA” 5/2006].

25^d21^h35^m

Gwiazda zmienna δ Cep (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5^m) [mapka zamieszczona w „Uranii-PA” 5/2007].

25^d22^h

Maksymalna libracja Księżyca (7,7°) w kierunku Mare Humboldtianum (zacienione).

26^d19^h10^m

Gwiazda zmienna zaćmieniowa Algol (β Per) osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 2,1^m do 3,4^m [mapka zamieszczona w „Uranii-PA” 5/2007].

27^d07^h

Saturn nieruchomy w rektascensji.

29^d

Gwiazda zmienna długookresowa R Aqr (miryda) (23^h43,8^m, -15°17') osiąga maksimum jasności (6,5^m) [mapka zamieszczona w „Uranii-PA” 3/2003].

29^d19^h19^m

Gwiazda zmienna zaćmieniowa HU Tau osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,9^m do 6,7^m [mapka zamieszczona w „Uranii-PA” 5/2006].

30^d22^h30^m

Gwiazda zmienna zaćmieniowa WW Aur osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,8^m do 6,6^m [mapka zamieszczona w „Uranii-PA” 5/2006].

31^d

Gwiazda zmienna długookresowa R Psc (miryda) (1^h30,7^m, +2°52') osiąga maksimum jasności (8,2^m) [mapka zamieszczona w „Uranii-PA” 2/2006].

31^d

Księżyc Saturna Tytan w maksymalnej elongacji zachodniej.

31^d20^h41^m

Gwiazda zmienna zaćmieniowa HU Tau osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,9^m do 6,7^m [mapka zamieszczona w „Uranii-PA” 5/2006].

UWAGA: