Galaktyka Wir czyli M51 w Psach Gończych, to tu znaleziono i stale się obserwuje omawiana supernową SN2011dh. Nadal można ja obserwować przez małe teleskopy, pomimo, że jej jasność już się zmniejsza.
Zgodnie z obietnicą proponujemy kolejną gratkę na tegoroczne wakacje, a jest nią możliwość obserwacji supernowej w M51. O supernowych mówi się ostatnio dość sporo i wiele na ten temat możemy przeczytać w niejednym wydaniu Uranii PA czy innych czasopismach popularnonaukowych. A to za sprawą ich wielkiego znaczenia w badaniach astronomicznych dla kosmologii oraz oraz wielu niezwykłych właściwości jakie udało się w ostatnich latach ustalić.
Najważniejszą z nich jest przyznanie supernowym typu I statusu świec standardowych. Ten wyjątkowy tytuł należał jak dotąd do niezwykłych gwiazd zmiennych cefeid. Za sprawą ich właściwości jesteśmy w stanie wyznaczać odległości do różnych miejsc w kosmosie, a szczególnie do innych galaktyk. Supernowe typu I pozwalają wyznaczać odległości do dość dalekich galaktyk. Niezwykle duża jasność tego typu obiektów pozwala je dostrzec z bardzo daleka - po szczegóły odsyłam do wielu opracowań na łamach Uranii PA i nie tylko.
Choć sprawa nie jest taka prosta jak by się wydawało po tym krótkim wstępie i jest w nich sporo ograniczeń i obwarowań, to jednak trzeba przyznać, że to wyjątkowe stadium gwiazdy jest dla nas i życia bardzo ważne, a nawet kluczowe. To dzięki takim zjawiskom kosmicznym powstały planety takie jak Ziemia i życie takie jak nasze. Bez nich nigdy nie mielibyśmy okazji powstać. I dlatego warto przy okazji dobrej pogody spróbować swoich sił w polowaniach na przepiękną M51.
Niespełna miesiąc temu niezależnie astronom amator z Francji A.Riou oraz Obserwatorium Astronomiczne na Mount Palomar odkryli wybuch supernowej w galaktyce M 51. Supernowa została oznaczona jako SN 2011dh i wstępnie sklasyfikowana jako typ II-L, na podstawie obecności linii wodoru w jej widmie. Podczas odkrycia jasność SN 2011dh była równa +13.5 magnitudo. Od 7 czerwca grupa astronomów z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Zielonogórskiego obserwuje zmianę jasności supernowej SN 2011dh, która w obecnej fazie zaczyna opadać.
Galeria Supernowej SN2011dh
Wybuch supernowej jest ostatnim stadium ewolucji gwiazd o masie większej niż 9 mas Słońca. Podczas ewolucji produkowane są w gwieździe coraz to cięższe pierwiastki, począwszy od wodoru. Ostatnim etapem jest produkcja żelaza, z którego gwiazda nie jest w stanie utworzyć w reakcjach termojądrowych pierwiastków cięższych. Jeśli żelazne jądro gwiazdy osiągnie masę większą od granicy Chandrasekhara czyli 1,4 masy Słońca, to zaczyna się jego kolaps wskutek działania grawitacji. Podczas zapadania się jądra, atomy rozbijane są na pojedyncze nukleony oraz elektrony, które z kolei są wciskane w protony, tworząc materię neutronową oraz neutrina. To właśnie ciśnienie neutrin i materii neutronowej powoduje odbicie materii opadającej na jądro. Ten moment nazywamy wybuchem supernowej.
W zależności od masy jaką miała gwiazda przed eksplozją, zostanie gwiazdą neutronową bądź czarną dziurą. Jak już wcześniej pisaliśmy na naszych łamach, astrofizycy podejrzewają możliwość powstawania także pewnych egzotycznych typów gwiazd - kwarkowych czy preenowych.
Gwiazdozbiór Psów Gończych z M51 można obserwować przez cały rok w naszych szerokościach geograficznych.
Galaktyka M 51 oddalona jest od Ziemi o 23 miliony lat świetlnych. Jest ona położona w gwiazdozbiorze Psów Gończych (łac.
Canes Venatici, dop.
Canum Venaticorum, skrót
CVn). Jest też to jedna z najczęściej obserwowanych galaktyk na niebie północnym, ponieważ jest widoczna niemal cały rok przez całą noc. SN 2011dh jest już drugą supernową, która wybuchła w tej galaktyce w przeciągu 6 lat. Pierwsza supernowa w M 51 pojawiła się w 2005 roku i została oznaczona jako SN 2005cs.
Dane z obserwacji - wyniki oceny jasności
| Data i czas |
JD |
Jasność
Magnitudo |
| 2011 June 07 22:07:17 UT |
245 5720.42172 |
g = 13.66 +/- 0.03 |
| 2011 June 17 20:43:51 UT |
245 5730.36378 |
g = 12.62 +/- 0.03 |
| 2011 June 27 21:18:23 UT |
245 5740.38777 |
g = 12.74 +/- 0.02 |
| 2011 June 28 22:35 UT |
245 5741.44122 |
g = 12.86 +/- 0.02 |
Astronomowie z IA UZ i UW wykonujący powyższe zdjęcia i pomiary:
Andrzej Szary, Michal Zejmo, Mateusz Wisniewicz, Alexandros Filothodoros, Szymon Kozłowski
Przeczytaj więcej:
Zgodnie z obietnicą proponujemy kolejną gratkę na tegoroczne wakacje, a jest nią możliwość obserwacji supernowej w M51. O supernowych mówi się ostatnio dość sporo i wiele na ten temat możemy przeczytać w niejednym wydaniu Uranii PA czy innych czasopismach popularnonaukowych. A to za sprawą ich wielkiego znaczenia w badaniach astronomicznych dla kosmologii oraz oraz wielu niezwykłych właściwości jakie udało się w ostatnich latach ustalić.
