Jowisz z sierpniowego nieba. Autor: riklaunim Forum Astronomii Amatorskiej, 16 sierpnia 2011r., f/30; LRGB i parę RGB, YRGB/Ir-RGB Wrzesień ma dla nas sporą garść niespodzianek. Warto się na nie przygotować już teraz i uważnie je śledzić. Oprócz gwałtownie wyrywającego się Słońca, które daje nam niezwykłe zorze nawet w naszych szerokościach mamy okazję cieszyć się widokiem nieuczesanej panny z ogonem, a nawet dwóch panien. Do tego dołącza nasz nowy król nocy - Jowisz. Jak widzimy na zdjęciu naszego kolegi z Forum Astronomii Amatorskiej, jest na co popatrzeć i co obserwować. Zjawiska na tym olbrzymie już nie raz przyciągały uwagę widzów dzięki miłośnikom nieba. Widzimy odbudowujący się stale ciemny pas chmur. Zachęcamy tez do obserwacji gwiazd zmiennych o czy więcej na Forum.

---

Słońce

Słońce w swym ruchu rocznym po ekliptyce 23 września przekracza równik niebieski w punkcie równonocy jesiennej wstępując w znak Wagi, co rozpoczyna astronomiczną jesień. Dni stają się ciągle coraz krótsze. W Warszawie 1 września Słońce wschodzi o 3^h46^m, zachodzi o 17^h25^m, a 30 września wschodzi o 4^h34^m, zachodzi o 16^h17^m.

Księżyc

Bezksiężycowe noce będziemy mieli pod koniec września, bowiem kolejność faz Księżyca jest w tym miesiącu następująca: pierwsza kwadra 4^d17^h39^m, pełnia 12^d09^h26^m, ostatnia kwadra 20^d13^h39^m i nów 27^d11^h09^m. W apogeum Księżyc znajdzie się 15 września o 6^h24^m a w perygeum 28 września o 1^h02^m.

Planety, planety karłowate
i planetoidy

W pierwszej połowie września nad ranem, nisko nad wschodnim horyzontem można będzie dostrzec Merkurego. W dniu 5 września planeta, na godzinę przed wschodem Słońca, wzniesie się na wysokość prawie 10° nad horyzontem, świecąc z jasnością -0,4^m. Przez teleskop można będzie wtedy dostrzec tarczę Merkurego o średnicy 7'' w fazie zbliżonej do kwadry. Wrzesień jest miesiącem najlepszej porannej widzialności Merkurego w 2011 r.

Wenus znajduje się na niebie w pobliżu Słońca i jest niewidoczna.

Nad ranem wysoko na wschodnim niebie można dostrzec Marsa, świecącego na granicy gwiazdozbiorów Raka i Bliźniąt z jasnością zaledwie +1,3^m. Dostrzeżenie jakichkolwiek szczegółów powierzchniowych na tarczy planety o średnicy zaledwie 5'' będzie praktycznie niemożliwe.

Jowisz góruje w drugiej połowie nocy w gwiazdozbiorze Barana na wysokości 51°, świecąc z jasnością -2,8^m. Planeta zbliża się do opozycji i średnica jej tarczy rośnie, co ułatwia obserwacje procesów zachodzących w jej atmosferze.

Saturn zachodzi tuż po zachodzie Słońca i jego obserwacje na tle zorzy wieczornej są praktycznie niemożliwe.

Przez całą noc w gwiazdozbiorze Ryb widoczny jest Uran (o jasności 5,7^m), natomiast Neptuna (7,8^m) możemy jeszcze obserwować w pierwszej połowie nocy w gwiazdozbiorze Wodnika. Małe średnice tarcz tych planet (odpowiednio 3,7'' i 2,3'') utrudniają dostrzeżenie jakichkolwiek szczegółów powierzchniowych nawet przez większe teleskopy amatorskie, jednak już teleskop o średnicy przynajmniej 10 cm i powiększeniu 100× pozwoli na dostrzeżenie tarczy Urana oraz odróżnienie obrazu Neptuna od obrazów dyfrakcyjnych sąsiednich gwiazd o podobnych jasnościach.

Planeta karłowata (134340) Pluton jest widoczna wieczorem w gwiazdozbiorze Strzelca, jednakże jej jasność wynosi jedynie 14,5^m i do jej zaobserwowania niezbędny jest teleskop o średnicy zwierciadła przynajmniej 20 cm.

We wrześniu w pobliżu opozycji znajdują się jasne planetoidy (jaśniejsze od 9,0^m):

(1) Ceres, (jasność 7,6^m–7,7^m). 8 IX: 0^h08,4^m, -16°24'; 18 IX: 0^h00,3^m, -17°20'; 28 IX: 23^h51,9^m, -18°02'.

(4) Vesta, (jasność 6,4^m–6,9^m). 8 IX: 20^h42,9^m, -25°42'; 18 IX: 20^h41,3^m, -25°48'; 28 IX: 20^h42,8^m, -25°37'.

(192) Nausikaa, (jasność 8,6^m–9,2^m). 8 IX: 22^h38,8^m, -9°01'; 18 IX: 22^h29,6^m, -8°45'; 28 IX: 22^h22,7^m, -8°20'.

Komety

Wieczorem wysoko na niebie w gwiazdozbiorach Strzały i Herkulesa będzie można przy pomocy lornetek obserwować kometę C/2009 P1 (Garradd):

1 IX: 19^h33,7^m, +19°30', 8,1^m; 11 IX: 18^h58,1^m, +19°56', 8,0^m; 21 IX: 18^h29,9^m, +19°47', 8,0^m; 1 X: 18^h09,0^m, +19°23', 8,0^m.

Przewidywana średnica głowy komety wynosi 6', czyli około jedną piątą średnicy tarczy Księżyca.

Należy pamiętać, że położenie komety, a zwłaszcza jej jasność, mogą się nieco różnić od przewidywanych. Zaleca się podejmować próby jej dostrzeżenia z dala od miasta, najlepiej w okresie nowiu Księżyca, czyli pod koniec września.

Meteory

W okresie od 28 sierpnia do 5 września możemy także obserwo­wać bardzo szybkie meteory z roju alfa-Aurigidów (AUR). Maksimum aktywności roju przypada 1 września o godzinie 13. Współ­rzędne radiantu wynoszą: α = 6^h04^m, δ = +39°. Rój jest mało aktywny, jednak w latach 1935, 1986 i 1994 zaobserwowano jego nagłe, nieoczekiwane deszcze. Zgodnie z oczekiwaniami kolejny rozbłysk zaobserwowano w 2007 r., w czasie którego ZHR osiągnęła wartość ok. 130. W bieżącym roku nie przewidywany jest jakikolwiek wzrost jasności, jednakże Księżyc w fazie bliskiej nowiu zachęca do obserwacji tych meteorów.

We wrześniu można obserwować meteory z kilku słabo zbadanych rojów o niskiej aktywności, z radiantami w gwiazdozbiorach Barana, Perseusza, Kasjopei i Woźnicy, być może związanych genetycznie z kometą Kiesa (1911 II). Od 4 do 14 września promieniują wrześniowe epsilon-Perseidy [SPE]. Rój jest mało aktywny, jednak 9 września 2008 r. odnotowano rozbłysk jasnych meteorów z tego strumienia. Radiant meteorów leży w gwiazdozbiorze Perseusza i ma współrzędne: α = 4^h00^m, δ = +47°. Maksimum aktywności tego bardzo słabo zbadanego roju przypada 9 września o 22^h. W tym roku w obserwacjach opisywanych meteorów przeszkadzał będzie zbliżający się do pełni Księżyc.

Przez cały wrzesień możemy też obserwować wolne, czerwonawe i często jasne meteory z mało aktywnego, ekliptycznego Źródła Przeciwsłonecznego [ANT], dawniej wydzielane w oddzielny rój Piscidów (SPI), wiązany z kometą Morehouse'a z 1907 r. Radiant meteorów, w ciągu miesiąca przesuwający się wzdłuż ekliptyki, leży w gwiazdozbiorze Ryb w pobliżu punktu Barana i 15 września ma współrzędne: α = 0^h20^m, δ = +3°.

2^d

Gwiazda zmienna długookresowa R Ser (miryda) (15^h50,7^m, +15°08') osiąga maksimum jasności (6,9^m).

2^d05^h

Minimalna libracja Księżyca (6,1°) w kierunku Mare Humboldtianum (oświetlone).

2^d22^h02^m

Gwiazda zmienna δ Cep (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5^m).

3^d06^h

Merkury w maksymalnej elongacji zachodniej od Słońca w odległości 18°07'.

8^d19^h22^m

Gwiazda zmienna zaćmieniowa 1143 Cyg osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,9^m do 6,4^m.

10^d03^h

Maksymalna libracja Księżyca (7,6°) w kierunku Mare Australe (oświetlone).

10^d17^h

Złączenie Neptuna z Księżycem w odl. 4°.

11^d

Gwiazda zmienna długookresowa R Crv (miryda) (12^h19,6^m, -19°15') osiąga maksimum jasności (7,5^m).

12^d23^h58^m

Gwiazda zmienna zaćmieniowa HU Tau osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,9^m do 6,7^m.

13^d

Gwiazda zmienna długookresowa S CrB (miryda) (15^h21,4^m, +31°22') osiąga maksimum jasności (7,3^m).

13^d14^h

Złączenie Urana z Księżycem w odl. 5°.

14^d

Gwiazda zmienna długookresowa ο Cet (Mira) (2^h19,3^m, -2°58') osiąga maksimum jasności (3,4^m).

15^d01^h19^m

Gwiazda zmienna zaćmieniowa HU Tau osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,9^m do 6,7^m.

15^d21^h07^m

Gwiazda zmienna η Aql (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5^m).

16^d16^h

Złączenie Jowisza z Księżycem w odl. 4°.

17^d

Gwiazda zmienna długookresowa RR Sgr (miryda) (19^h55,9^m, -29°11') osiąga maksimum jasności (6,8^m).

17^d

Gwiazda zmienna długookresowa W And (miryda) (2^h17,6^m, +44°18') osiąga maksimum jasności (7,4^m).

17^d01^h

Minimalna libracja Księżyca (4,8°) w kierunku krateru Schickard (oświetlony).

17^d19^h41^m

Gwiazda zmienna zaćmieniowa U Oph osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,9^m do 6,6^m .

18^d

Gwiazda zmienna długookresowa R UMa (miryda) (10^h44,6^m, +68°47') osiąga maksimum jasności (7,5^m) .

18^d21^h

Odkrycie gwiazdy 56 Tau (5,3^m) przy ciemnym brzegu Księżyca przed ostatnią kwadrą, widoczne w całej Polsce, na wysokości około 18° nad horyzontem (Krosno 21^h33^m — Gdańsk 21^h39^m).

19^d

Gwiazda zmienna długookresowa T Her (miryda) (18^h09,1^m, +31°01') osiąga maksimum jasności (8,0^m) .

19^d00^h24^m

Gwiazda zmienna δ Cep (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5^m) .

19^d20^h55^m

Gwiazda zmienna ζ Gem (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,6^m) .

23^d01^h21^m

Gwiazda zmienna η Aql (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5^m).

23^d05^h

Złączenie Marsa z Księżycem w odl. 5°.

23^d09^h05^m

Słońce wstępuje w znak Wagi, jego długość ekliptyczna wynosi wówczas 180°, mamy zrównanie dnia z nocą i początek jesieni astronomicznej.

23^d16^h

Maksymalna libracja Księżyca (8,6°) w kierunku Sinus Iridium (oświetlona).

27^d

Gwiazda zmienna długookresowa T Dra (miryda) (17^h56,4^m, +58°13') osiąga maksimum jasności (9,6^m).

27^d04^h

Uran w opozycji do Słońca.

27^d07^h

Złączenie Merkurego z Księżycem w odl. 7°.

28^d05^h

Złączenie Wenus z Księżycem w odl. 6°.

28^d14^h

Merkury w koniunkcji górnej ze Słońcem.

29^d10^h

Minimalna libracja Księżyca (5,4°) w kierunku Mare Humboldtianum (oświetlone).

29^d17^h59^m

Gwiazda zmienna δ Cep (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5^m).

29^d23^h

Złączenie Wenus z Saturnem w odl. 1°.

30^d00^h32^m

Gwiazda zmienna ζ Gem (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,6^m).

UWAGA:

Momenty wszystkich zjawisk podane są w czasie uniwersalnym UT (Greenwich).

Aby otrzymać datę w obowiązującym we wrześniu w Polsce „czasie letnim”, należy dodać 2 godziny.

Momenty złączeń planet z Księżycem podane są dla współrzędnych Warszawy. Dla każdego złączenia podano momenty największego zbliżenia obiektów na niebie. Podane są wszystkie złączenia, nie tylko widoczne w Polsce.

Współrzędne równikowe podane są dla Epoki 2000.0.

Opr. Tomasz Ściężor

Więcej szczegółów na stronie Uranii