| EPUP |
| 5282 planet |
Około 35 milionów lat świetlnych od Ziemi, w gwiazdozbiorze Erydanu, znajduje się spiralna galaktyka NGC 1637. W 1999 roku spokojny widok tej galaktyki został wstrząśnięty przez pojawienie się bardzo jasnej galaktyki. Astronomowie badający pozostałości po tej eksplozji za pomocą należącego do ESO Bardzo Dużego Teleskopu w Obserwatorium Paranal w Chile dostarczyli nam fantastycznego widoku tej względnie bliskiej galaktyki.
Supernowe należą do najbardziej gwałtownych zjawisk w przyrodzie. Stanowią oślepiającą śmierć gwiazd i mogą przyćmić połączone światło miliardów gwiazd swojej macierzystej galaktyki.
W 1999 roku Obserwatorium Licka w Kalifornii poinformowało o odkryciu nowej supernowej w galaktyce spiralnej NGC 1637. Została dostrzeżona za pomocą teleskopu zbudowanego specjalnie do poszukiwania tych rzadkich, ale ważnych obiektów kosmicznych [1]. Poproszono o dalsze obserwacje, aby odkrycie mogło zostać potwierdzone i przeanalizowane dokładniej. Supernowa była szeroko obserwowana i otrzymała nazwę SN 1999em. Po tej spektakularnej eksplozji w 1999 roku, jasność supernowej była dokładnie śledzona przez naukowców, wykazując względnie mały spadek w ciągu lat.
Gwiazda, która stała się SN 1999em była bardzo masywna – miała ponad osiem razy większą masę niż Słońce – przed swoją śmiercią. Na koniec swojego życia jej jądro zapadło się, co spowodowało katastrofalną eksplozję [2].
Podczas dalszych obserwacji SN 1999em astronomie wykonali wiele zdjęć obiektu za pomocą VLT, które zostały połączone, aby uzyskać bardzo wyraźne zdjęcie galaktyki NGC 1637. Spiralna struktura widoczna na zdjęciu jako bardzo wyraźny wzór niebieskawych szlaków młodych gwiazd, świecących obłoków gazu i przesłaniających pasów pyłu.
Mimo, że na pierwszy rzut oka NGC 1637 wydaje się być dość symetrycznym obiektem, to posiada kilka interesujących cech. Astronomowie klasyfikują ją jako „koślawą” galaktykę spiralną: stosunkowo luźno nawinięte ramię spiralne na lewo i w górę od jądra rozciąga się znacznie dalej niż bardziej zwarte i krótsze ramię w prawej, dolnej części, które wydaje się dramatycznie ucięte w połowie swojej długości.
W pozostałych miejscach na zdjęciu widok jest usiany znacznie bliższymi gwiazdami i bardziej odległymi galaktykami, które widoczne na niebie są w tym samym kierunku.
[1] Supernowa została odkryta przez Katzman Automatic Imaging Telescope, w Lick Observatory na górze Mount Hamilton w Kalifornii.
[2] SN1999em jest supernową, w której zapadło się jądro, sklasyfikowaną bardziej precyzyjnie jako typ IIp. Litera „p” odpowiada słowu plateau (w tłumaczeniu: płaskowyż), co oznacza, że supernowe tego typu pozostają jasne przez względnie długi okres czasu po maksimum blasku.
ESO jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Jest wspierane przez 15 krajów: Austria, Belgia, Brazylia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada Bardzo Duży Teleskop (Very Large Telescope), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz dwa teleskopy do przeglądów. VISTA pracuje w podczerwieni i jest największym na świecie instrumentem do przeglądów nieba, natomiast VLT Survey Telescope to największy teleskop dedykowany przeglądom nieba wyłącznie w zakresie widzialnym. ESO jest europejskim partnerem dla rewolucyjnego teleskopu ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. ESO planuje obecnie 39-metrowy Ogromnie Wielki Teleskop Europejski (European Extremely Large optical/near-infrared Telescope - E-ELT), który stanie się “największym okiem świata na niebo”.
Krzysztof Czart
Centrum Astronomii UMK
