| EPUP |
| 5282 planet |
Duński teleskop 1,54-metrowy w Obserwatorium ESO La Silla w Chile wykonał zdjęcie NGC 6559, obiektu, który prezentuje anarchię panującą gdy gwiazdy formują się wewnątrz obłoku międzygwiazdowego.
NGC 6559 jest obłokiem gazu i pyłu położonym w odległości około 5000 lat świetlnych od Ziemi, widocznym w konstelacji Strzelca. Świecący obszar jest względnie niewielkim obiektem, mierzącym tylko kilka lat świetlnych, w porównaniu do rozciągającej się na setki lat świetlnych słynnej sąsiadki – Mgławicy Laguna (Messier 8, eso0936). Mimo że mgławica NGC 6559 często bywa pomijany na rzecz bardziej znanej sąsiadki, to na zaprezentowanym zdjęciu odgrywa główną rolę.
Gaz w obłokach NGC 6559, głównie wodór, jest surowym materiałem do formowania się gwiazd. Gdy obszar wewnątrz mgławicy zgromadzi wystarczająco dużo materii, rozpoczyna się zapadanie pod wpływem własnej grawitacji. Centrum obłoku robi się coraz gęstsze i gorętsze, aż rozpoczną się reakcje termojądrowe i powstaje gwiazda. Atomy wodoru łącza się, tworząc atomy helu i uwalniając energię, dzięki której gwiazda świeci.
Jasne, gorące i młode gwiazdy, narodzone z obłoku, dostarczają energii do gazu wodorowego ciągle obecnego wokół nich w mgławicy [1]. Następnie gaz remituje energię, tworząc świecące na czerwono, nitkowate chmury w pobliżu środka zdjęcia. Tego rodzaju obiekt znany jest jako mgławica emisyjna.
Ale NGC 6559 nie jest zbudowana tylko z gazu wodorowego. Zawiera także cząsteczki pyłu, zawierające cięższe pierwiastki, takie jak węgiel, żelazo lub krzem. Niebieski obszar obok czerwonej mgławicy emisyjnej pokazuje rozproszone światło od niedawno utworzonych gwiazd – odbite w wielu różnych kierunkach przez mikroskopijne cząsteczki w mgławicy. Tego rodzaju obiekt nazywany jest przez astronomów mgławicą refleksyjną. Mgławice refleksyjne zwykle mają kolor niebieski, ponieważ rozpraszanie jest bardziej efektywne dla tych właśnie krótszych fal świetlnych [2].
W obszarach, w których pył jest bardzo gęsty, kompletnie blokuje światło za sobą, jak to ma miejsce w przypadku ciemnych ścieżek i zatok po prawej i po lewej stronie zdjęcia. Aby spojrzeć przez obłoki na to, co leży poza nimi, astronomowie potrzebują obserwacji mgławicy za pomocą dłuższych fal, które nie są absorbowane.
Tło fotografii jest wypełnione przez Drogę Mleczną niezliczonymi żółtawymi, starymi gwiazdami. Niektóre z nich wydają się słabsze i bardziej czerwone, z powodu pyłu w NHC 6559.
To przykuwające wzrok zdjęcie obszaru formowania gwiazd zostało wykonane za pomocą Danish Faint Object Spectrograph and Camera (DFOSC), pracującego na 1,54-metrowym Teleskopie Duńskim w La Silla w Chile. Ten narodowy teleskop jest w użytku od 1979 roku, a niedawno został odnowiony i stał się zdalnie sterowanym, nowoczesnym instrumentem.
[1] Te młode gwiazdy zwykle mają typy widmowe O lub B oraz temperatury pomiędzy 10 000, a 60 000 K. Wypromieniowują wielkie ilości energii w świetle ultrafioletowym, które jonizuje atomy wodoru.
[2] Rozpraszanie Rayleigha, nazwane na cześć brytyjskiego fizyka Lorda Rayleigh, występuje gdy światło jest rozpraszane na cząstkach materii, które są mniejsze niż długość fali świetlnej. Jest znacznie bardziej efektywne dla krótkich fal świetlnych, czyli odpowiadających niebieskiemu końcowi widzialnej części widma, więc w efekcie otrzymujemy niebieskawe światło rozproszone. Mechanizm jest taki sam, jak w przypadku niebieskiego koloru bezchmurnego nieba w dzień.
ESO jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Jest wspierane przez 15 krajów: Austria, Belgia, Brazylia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada Bardzo Duży Teleskop (Very Large Telescope), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz dwa teleskopy do przeglądów. VISTA pracuje w podczerwieni i jest największym na świecie instrumentem do przeglądów nieba, natomiast VLT Survey Telescope to największy teleskop dedykowany przeglądom nieba wyłącznie w zakresie widzialnym. ESO jest europejskim partnerem dla rewolucyjnego teleskopu ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. ESO planuje obecnie 39-metrowy Ogromnie Wielki Teleskop Europejski (European Extremely Large optical/near-infrared Telescope - E-ELT), który stanie się “największym okiem świata na niebo”.
Krzysztof Czart
Centrum Astronomii UMK
