| EPUP |
| 5282 planet |
Potężny spektrograf 3D zainstalowany na VLT
Nowy, innowacyjny instrument o nazwie MUSE (Multi Unit Spectroscopic Explorer) został zainstalowany na Bardzo Dużym Teleskopie (VLT) w Obserwatorium ESO Paranal w północnym Chile. W trakcie pierwszego okresu bardzo udanych obserwacji MUSE obserwował odległe galaktyki, jasne gwiazdy i inne obiekty testowe.Po testach i wstępnym odbiorze w Europie we wrześniu 2013 r. MUSE został przewieziony do Obserwatorium ESO Paranal w Chile. Najpierw został złożony w warsztatach, zanim starannie przetransportowano go do nowego domu na VLT. Został zainstalowany na teleskopie głównym nr 4. MUSE jest najnowszym z instrumentów drugiej generacji dla VLT (pierwszymi dwoma były X-shooter i KMOS, a kolejnym będzie wkrótce SPHERE).
Kierownik naukowy zespołu opiekującego się instrumentem, Roland Bacon (Centre de Recherche Astrophysique de Lyon, Francja), wyraził swoje odczucia: „Kosztowało to wiele pracy dużej liczby osób w ciągu wielu lat, ale dokonaliśmy tego! Wydaje się dziwne, że ta siedmiotonowa kolekcja optyki, mechaniki i elektroniki jest teraz fantastyczną maszyną do badania wczesnego Wszechświata. Jesteśmy dumni z tego osiągnięcia – MUSE będzie przez kolejne lata unikalnym instrumentem.
Naukowe cele MUSE obejmują zagłębianie się we wczesne epoki Wszechświata, aby zbadać mechanizmy powstawania galaktyk oraz ruchy materii w sąsiednich galaktykach i ich skład chemiczny. Będzie mieć także wiele innych zastosowań, od badań planet i księżyców w Układzie Słonecznym, poprzez własności rejonów gwiazdotwórczych w Drodze Mlecznej, po odległy Wszechświat.
Jako potężne i unikalne narzędzie do odkryć MUSE korzysta z 24 spektrografów do rozdzielania światła na jego składowe kolory, aby utworzyć zarówno obrazy, jak i widma wybranych obszarów nieba. Tworzy trójwymiarowe widoki Wszechświata z widmem w każdym pikselu jako trzecim wymiarem [1]. Podczas dalszej analizy astronomowie mogą wgłębiać się w dane, aby sprawdzać różne własności obiektu na różnych falach, jakby zmieniając kanały telewizyjne na różnych częstotliwościach.
MUSE łączy potencjał odkryć urządzenia fotografującego z pomiarowymi możliwościami spektrografu, jednocześnie korzystając ze znacznie lepszej ostrości obrazów dostarczanych przez optykę adaptywną. Instrument został zamontowany na teleskopie głównym nr 4 na VLT, który jest obecnie konwertowany w pełni adaptywny teleskop.
MUSE jest efektem dziesięciu lat projektowania i opracowywania przez konsorcjum MUSE – kierowane przez Centre de Recherche Astrophysique de Lyon, Francja oraz instytuty partnerskie Leibniz-Institut für Astrophysik Potsdam (AIP, Niemcy), Institut für Astrophysik Göttingen (IAG, Niemcy), Institute for Astronomy ETH Zurich (Szwajcaria), L'Institut de Recherche en Astrophysique et Planétologie (IRAP, Francja), Nederlandse Onderzoekschool voor de Astronomie (NOVA, Holandia) oraz ESO.
Od początku 2014 roku Bacon oraz reszta zespołu montującego i odbierającego w Paranal opisywali historię MUSE w serii postów na blogu, który można znaleźć tutaj. Zespół zaprezentuje pierwsze wyniki uzyskane za pomocą MUSE na nadchodzących warsztatach warsztatach 3D2014 w ESO w Garching koło Monachium (Niemcy).
„Muza jest aby inspirować. I faktycznie spektrograf MUSE inspiruje nas od wielu lat i będzie to nadal czynić” opowiada Bacon w poście na blogu dotyczącym pierwszego światła. „Bez wątpliwości wielu astronomów z całego świata także będzie urzeczona naszym MUSE.”
[1] Technika ta, zwana spektroskopią zintegrowanego pola (ang. integral field spectroscopy), pozwala astronomom na jednoczesne badania własności różnych części obiektu takiego jak galaktyka, aby zobaczyć w jaki sposób obraca się oraz aby zmierzyć jego masę. Pozwala także na ustalenie w różnych częściach obiektu składu chemicznego i innych własności fizycznych. Technika jest stosowana odo wielu lat, ale dzięki MUSE osiągnęła skok w czułości, efektywności i rozdzielczości. Jeden ze sposobów opisania MUSE jest połączenie zdjęć w wysokiej rozdzielczości ze spektroskopią.
ESO jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Jest wspierane przez 15 krajów: Austria, Belgia, Brazylia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada Bardzo Duży Teleskop (Very Large Telescope), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz dwa teleskopy do przeglądów. VISTA pracuje w podczerwieni i jest największym na świecie instrumentem do przeglądów nieba, natomiast VLT Survey Telescope to największy teleskop dedykowany przeglądom nieba wyłącznie w zakresie widzialnym. ESO jest europejskim partnerem dla rewolucyjnego teleskopu ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. ESO planuje obecnie 39-metrowy Ekstremalnie Wielki Teleskop Europejski (European Extremely Large optical/near-infrared Telescope - E-ELT), który stanie się “największym okiem świata na niebo”.
Krzysztof Czart
Centrum Astronomii UMK
