| EPUP |
| 5282 planet |
Nowe badania sugerują, że słynna struktura może również nosić nazwę Filarów Zniszczenia
Za pomocą instrumentu MUSE na teleskopie VLT, należącym do ESO, astronomowie po raz pierwszy uzyskali kompletny trójwymiarowy widok słynnych Filarów Stworzenia w Mgławicy Orzeł (Messier 16). Nowe obserwacje pokazują w jaki sposób pyłowe filary tego obiektu są rozmieszczone w przestrzeni kosmicznej oraz ujawniają wiele dodatkowych szczegółów – w tym wcześniej niewidoczne dżety z młodej gwiazdy. Intensywne promieniowanie i wiatry gwiazdowe od gromady jasnych gwiazd wyrzeźbiły wraz z upływem czasu pyłowe Filary Stworzenia i doprowadzą do ich całkowitego zniknięcia za trzy miliony lat.Oryginalne zdjęcie z należącego do NASA/ESA Kosmicznego Teleskopu Hubble’a, przedstawiające słynne Filary Stworzenia, zostało wykonane dwie dekady temu i natychmiast stało się jednym z najsławniejszych i sugestywnych zdjęć. Od tamtej pory pofalowane obłoki rozciągające się na kilka lat świetlnych [1], inspirowały zarówno naukowców oraz społeczeństwo.
Wystające struktury razem z pobliską gromadą gwiazd, NGC 6611, są częścią obszaru gwiazdotwórczego o nazwie Mgławica Orzeł, znanego także po oznaczeniem Messier 16 albo M16. Mgławica i powiązane z nią obiekty znajdują się około 7000 lat świetlnych od nas i widoczne są w gwiazdozbiorze Węża.
Filary Stworzenia są klasycznym przykładem podobnych do kolumn kształtów wytworzonych w olbrzymich obłokach gazu i pyłu będących miejscami narodzin nowych gwiazd. Kolumny powstały gdy ogromne, świeżo uformowane biało-niebieskie gwiazdy O oraz B świeciły intensywnym promieniowaniem ultrafioletowym, a ich wiatry gwiazdowe rozwiewały mniej gęstą materię ze swojego otoczenia.
Gęstsze nagromadzenia gazu i pyły jednak przetrwały erozję przez dłuższy czas. Za takimi grubymi osłonami z gazu i pyłu materia jest ekranowana od ostrego, niszczącego blasku gwiazd O oraz B. Te osłony tworzą ciemne „ogony” oraz „trąby słoniowe”, które możemy dostrzec jako mroczne składniki filarów z dala od jasnych gwiazd.
Należący do ESO instrument MUSE na teleskopie VLT pomógł zilustrować zachodzącą erozję Filarów Stworzenia w niesamowitych detalach, ukazując ich usytuowanie w przestrzeni
MUSE pokazał, że końcówka lewego filara jest skierowana w naszą stronę, na szczycie słupa który w rzeczywistości znajduje się za NGC 6611, w przeciwieństwie do innych filarów. Końcówka bierze na siebie ciężar promieniowania od gwiazd NGC 6611 i w efekcie wygląda na jaśniejszą dla naszych oczu niż filary poniżej po lewej, na środku i po prawej, których końcówki są skierowane w kierunku przeciwnym z naszego punktu widzenia.
Astronomowie mają nadzieję na lepsze zrozumienie w jaki sposób młode gwiazdy O oraz B, takie jak w NGC 6611, wpływają na powstawanie kolejnych gwiazd. Liczne badania zidentyfikowały protogwiazdy formujące się w tych obłokach – są one rzeczywiście Filarami Stworzenia. Nowe badania wskazują także na dowody na istnienie dwóch „ciężarnych” gwiazd w lewym i środkowym filarze, a także dżety z młodej gwiazdy, które uniknęły wcześniej dostrzeżenia.
W przypadku tworzenia kolejnych gwiazd w środowisku takim, jak Filary Stworzenia, jest to wyścig z czasem, gdyż intensywne promieniowanie od potężnych gwiazd, które już świecą, powoduje dalszą erozję filarów.
Mierząc tempo erozji Filarów Stworzenia, MUSE daje astronomom możliwość określenie przedziału czasu, gdy obiekty te zanikną. Tracą około 70 mas Słońca na około milion lat. Opierając się na obecnej masie wynoszącej około 200 mas Słońca, Filary Stworzenia mają oczekiwany czas życia nie więcej niż trzy miliony lat – mgnienie oka w kosmicznej skali czasu. Wydaje się, że równie dobrą nazwą dla tych słynnych kolumn może być „Filary Zniszczenia”.
[1] Szacuje się, że lewy filar, traktowany jako kompletny obiekt od dołu do góry, ma rozmiary czterech lat świetlnych. Jest najdłuższych filarem, ma około dwukrotnie większą wysokość niż prawy.
Wyniki badań zaprezentowano w artykule pt. "The Pillars of Creation revisited with MUSE: gas kinematics and high-mass stellar feedback traced by optical spectroscopy", A. F. McLeod et al., który ukaże się w czasopiśmie Monthly Notices of the Royal Astronomical Society w wydaniu z 30 kwietnia 2015 r.
Skład zespołu badawczego: A. F. Mc Leod (ESO, Garching, Niemcy), J. E. Dale (Universitäts-Sternwarte München, München, Niemcy; Excellence Cluster Universe, Garching bei München, Niemcy), A. Ginsburg (ESO), B. Ercolano (Universitats-Sternwarte München,; Excellence Cluster Universe), M. Gritschneder (Universitats-Sternwarte München), S. Ramsay (ESO) oraz L. Testi (ESO; INAF/Osservatorio Astrofisico di Arcetri, Firenze, Włochy).
ESO jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Wspiera je 16 krajów: Austria, Belgia, Brazylia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Polska, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada teleskop VLT (Very Large Telescope - Bardzo Duży Teleskop), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz dwa teleskopy do przeglądów. VISTA pracuje w podczerwieni i jest największym na świecie instrumentem do przeglądów nieba, natomiast VLT Survey Telescope to największy teleskop dedykowany przeglądom nieba wyłącznie w zakresie widzialnym. ESO jest głównym partnerem ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. Z kolei na Cerro Armazones, niedaleko Paranal, ESO buduje 39-metrowy teleskop E-ELT (European Extremely Large Telescope - Ekstremalnie Wielki Teleskop Europejski), który stanie się “największym okiem świata na niebo”.
Krzysztof Czart
Centrum Astronomii UMK
