| EPUP |
| 5282 planet |
Zaprezentowane zdjęcie jest zdominowane przez olbrzymią mgławicę Gum 56, rozświetloną przez jasne, gorące i młode gwiazdy, które się w niej narodziły. Przez miliony lat z gazu w mgławicy powstawały gwiazdy, a gdy starzały się, zwracały materię do swojego gwiezdnego matecznika, czyniąc to albo poprzez łagodne wyrzuty materii w przestrzeń kosmiczną, albo przez znacznie bardziej dramatyczne wybuchy supernowych. Zdjęcie zostało wykonane za pomocą 2,2-metrowego teleskopu MPG/ESO w Obserwatorium La Silla w Chile w ramach programu Kosmicznych Klejnotów ESO.W tym gwiezdnym żłobku znajdują się głęboko ukryte trzy gromady młodych, gorących gwiazdy – o wieku zaledwie kilku milionów lat – które świecą w świetle ultrafioletowym. To właśnie ono powoduje, że gaz mgławicy świeci. Promieniowania oddziela elektrony od atomów – proces ten znany jest jako jonizacja — a gdy rekombinują, uwalniają energię w postaci światła. Każdy pierwiastek chemiczny emituje światło i charakterystycznej dla siebie barwie, a wielkie obłoki wodoru w mgławicy powodują, że jest mocno czerwona.
Gum 56 — znana także jako IC 4628 albo pod nazwą Mgławica Krewetka — zawdzięcza swoje oznaczenie australijskiemu astronomowi Colinowi Stanleyowi Gumowi, który w 1955 roku opublikował katalog obszarów H II. Obszary H II, takie jak Gum 56, to olbrzymie obłoki o małej gęstości, zawierające wielkie ilości zjonizowanego wodoru.
Znaczna część jonizacji w Gum 56 została spowodowana przez dwie gwiazdy typu O, które są gorące i biało-niebieskie, a dzięki swojej barwie znane też jako niebieskie olbrzymy [1]. Ten typ gwiazd jest rzadki we Wszechświecie, ponieważ bardzo duża masa niebieskich olbrzymów oznacza, że nie żyją długo. Po zaledwie kilku milionach lat zapadną się i skończą swoje życie jako supernowe, tak jak wiele innych masywnych gwiazd w tej mgławicy.
Oprócz wielu nowo narodzonych gwiazd, spory obszar jest nadal wypełniony wystarczającą ilością gazu i pyłu, aby tworzyć jeszcze nowszą generację gwiazd. Obszary mgławicy dające życie nowym gwiazdom są widoczne na zdjęciu jako gęste obłoki. Materia formująca nowe gwiazdy zawiera pozostałości po najbardziej masywnych gwiazdach ze starsze generacji, które już zakończyły swoje życie i wyrzuciły materię w gwałtownych eksplozjach supernowych. W ten sposób kontynuowany jest cykl gwiezdny życia i śmierci.
Skoro mowa o dwóch bardzo nietypowych niebieskich olbrzymach w tym miejscu i dobrej widoczności mgławicy w zakresie fal podczerwonych i radiowych, zaskakujące może być to, że obszar ten ciągle względnie mało zbadany przez zawodowych astronomów. Gum 56 ma średnicę około 250 lat świetlnych, ale pomimo olbrzymich rozmiarów, często jest niedostrzegana przez obserwatorów z powodu swojego słabego blasku i ponieważ większość światła emituje w zakresie niewidocznym dla ludzkiego oka.
Mgławica znajduje się około 6000 lat świetlnych od Ziemi. Na niebie jest widoczna w konstelacji Skorpiona i ma obserwowany rozmiar cztery razy większy niż tarcza Księżyca w pełni [2].
Zdjęcie, które przedstawia jedynie część mgławicy, zostało wykonane 2,2-metrowym teleskopem MPG/ESO, przy użyciu kamery Wide Field Imager (WFI), w ramach programu Kosmicznych Klejnotów ESO (ESO Cosmic Gems). Program korzysta z czasu teleskopów, który nie jest użytkowany do obserwacji naukowych. Wtedy wykonywane są zdjęcia interesujących, intrygujących lub wizualnie atrakcyjnych obiektów. Wszystkie zebrane dane mogą jednak być również przydatne do celów naukowych i są dostępne dla astronomów poprzez archiwum naukowe ESO.
[1] Warto zwrócić uwagę, że gwiazdy te znajdują poza polem widzenia niniejszego zdjęcia.
[2] Szerokokątny widok Mgławicy Krewetka został uzyskany za pomocą teleskopu VST (VLT Survey Telescope) i został już wcześniej publikowany (eso1340a).
ESO jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Wspiera je 16 krajów: Austria, Belgia, Brazylia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Polska, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada teleskop VLT (Very Large Telescope - Bardzo Duży Teleskop), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz dwa teleskopy do przeglądów. VISTA pracuje w podczerwieni i jest największym na świecie instrumentem do przeglądów nieba, natomiast VLT Survey Telescope to największy teleskop dedykowany przeglądom nieba wyłącznie w zakresie widzialnym. ESO jest głównym partnerem ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. Z kolei na Cerro Armazones, niedaleko Paranal, ESO buduje 39-metrowy teleskop E-ELT (European Extremely Large Telescope - Ekstremalnie Wielki Teleskop Europejski), który stanie się “największym okiem świata na niebo”.
Krzysztof Czart
