| EPUP |
| 5282 planet |
Galaktyka Karłowata w Rzeźbiarzu jest bliską sąsiadko naszej Drogi Mlecznej. Została sfotografowana za pomocą kamery Wide Field Imager zainstalowanej na 2,2-metrowym teleskopie MPG/ESO w Obserwatorium La Silla. Pomimo swojej bliskości, obie galaktyki mają bardzo różne historie i cechy. Omawiana galaktyka jest znacznie mniejsza i starsza niż Droga Mleczna, co czyni ją cennym obiektem zarówno dla badań nad powstawaniem gwiazd, jak i galaktyk we wczesnym Wszechświecie. Jednak z powodu słabego blasku badania tego obiekty nie są prostym zadaniem.Galaktyka Karłowata w Rzeźbiarzu — znana także jako Eliptyczna Galaktyka Karłowata w Rzeźbiarzu, albo Sferoidalna Galaktyka Karłowata w Rzeźbiarzu— jest galaktyką karłowatą sferoidalną oraz jedną z czternastu znanych galaktyk satelitarnych okrążających Drogę Mleczną [1]. Te galaktyczne autostopowiczki znajduje się blisko szerokiego halo Drogi Mlecznej - sferycznego obszaru rozciągającego się daleko poza ramiona spiralne naszej galaktyki. Jak wskazuje nazwa, omawiana galaktyka widoczna jest w południowym gwiazdozbiorze Rzeźbiarza i znajduje się 280 000 lat świetlnych od Ziemi. Pomimo swojej bliskości, została odkryta dopiero w 1937 roku, ponieważ jej gwiazdy są słabe i rozproszone na niebie.
Mimo, Galaktyka Karłowata w Rzeźbiarzu jest obiektem trudnym do badań, okazała się jedną z pierwszych odkrytych słabych galaktyk karłowatych okrążających Drogę Mleczną. Kształt malutkiej galaktyki zaintrygował astronomów w momencie jej odkrycia, ale obecnie sferoidalne galaktyki karłowate odgrywają ważną role u astronomów w badaniu przeszłości Wszechświata.
Uważa się, że Droga Mleczna, podobnie jak wszystkie duże galaktyki, uformowała się z mniejszych galaktyk we wczesnych czasach Wszechświata. Jeśli część z tych małych galaktyk nadal istnieje obecnie, mogą powinny zawierać wiele ekstremalnie starych gwiazd. Galaktyka Karłowata w Rzeźbiarzu pasuje do obrazu pierwotnej galaktyki dzięki dużej liczbie starych gwiazd widocznych na zaprezentowanym zdjęciu.
Astronomowie mogą określić wiek gwiazd w galaktyce, ponieważ ich światło niesie ze sobą sygnatury zaledwie niewielkiej ilości cięższych pierwiastków chemicznych. Ciężkie pierwiastki gromadzą się w galaktykach dzięki kolejnym generacjom gwiazd. Niski poziom ciężkich pierwiastków wskazuje, że średni wiek gwiazd w Galaktyce Karłowatej w Rzeźbiarzu jest spory.
Taka ilość starych gwiazd czyni tę galaktykę głównym celem dla badań najwcześniejszych okresów formowania gwiazd. W najnowszych badaniach astronomowie połączyli wszystkie dane dostępne dla galaktyki, aby utworzyć najbardziej dokładny obraz historii powstawania gwiazd dostępny dla sferoidalnych galaktyk karłowatych. Analizy ujawniły istnienie dwóch osobnych grup gwiazd w tej galaktyce. Pierwsza, dominująca grupa obejmuje starszą populację, u której brak cięższych pierwiastków. Druga, mniejsza populacja jest z kolei bogata w ciężkie pierwiastki. Podobnie jak młodzi ludzie tłoczący się w centrach miast, ta młodzieżowa populacja gwiazd jest skoncentrowana w centrum galaktyki.
Gwiazdy w galaktykach karłowatych takich jak Galaktyka Karłowata w Rzeźbiarzu, mogą odzwierciedlać złożoną historię powstawania gwiazd. Ale ponieważ większość gwiazd w galaktykach karłowatych jest odizolowana od siebie nawzajem i nie oddziałują ze sobą przez miliardy lat, każdy z zestawów gwiazd ma swój własny tok ewolucji. Badania podobieństwa pomiędzy historiami galaktyk karłowatych i wyjaśnianie przypadków nietypowych pomoże wyjaśnić rozwój wszystkich galaktyk, od najmniejszych karłowatych do największych spiralnych. Astronomowie mogą rzeczywiście wiele dowiedzieć się od nieśmiałych sąsiadek Drogi Mlecznej.
[1] Ta słaba galaktyka nie powinna być mylona ze znacznie jaśniejszą Galaktyką w Rzeźbiarzu (NGC 253) widoczną w tym samym gwiazdozbiorze.
ESO jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Wspiera je 16 krajów: Austria, Belgia, Brazylia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Polska, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada teleskop VLT (Very Large Telescope - Bardzo Duży Teleskop), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz dwa teleskopy do przeglądów. VISTA pracuje w podczerwieni i jest największym na świecie instrumentem do przeglądów nieba, natomiast VLT Survey Telescope to największy teleskop dedykowany przeglądom nieba wyłącznie w zakresie widzialnym. ESO jest głównym partnerem ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. Z kolei na Cerro Armazones, niedaleko Paranal, ESO buduje 39-metrowy teleskop E-ELT (European Extremely Large Telescope - Ekstremalnie Wielki Teleskop Europejski), który stanie się “największym okiem świata na niebo”.
Krzysztof Czart
