Partnerzy

Astro-Miejsca


URANIA

astroturystyka

100 lat IAU

IAU

Comet

Centrum Nauki Kepler

Planetarium Wenus

ERC

Centrum Nauk Przyrodniczych

Orion,serwis,astronomii,PTA

POLSA

Astronomia Nova

Astronarium

forum astronomiczne

IPCN

Portal AstroNet

Puls Kosmosu

Forum Meteorytowe

kosmosnautaNET

kosmosnautaNET

Nauka w Polsce

astropolis

astromaniak

PTMA

PTR

heweliusz

heweliusz

ESA

Astronomers Without Borders

Hubble ESA

Space.com

Space Place

Instructables

Tu pełno nauki

Konkursy

Olimpiady Astronomiczne
Olimpiada Astronomiczna przebiega w trzech etapach.
Zadania zawodów I stopnia są rozwiązywane w warunkach pracy domowej. Zadania zawodów II i III stopnia mają charakter pracy samodzielnej. Zawody finałowe odbywają się w Planetarium Śląskim. Tematyka olimpiady wiąże ze sobą astronomię, fizykę i astronomiczne aspekty geografii. Olimpiady Astronomiczne


Urania Postępy Astronomii - konkurs dla szkół


astrolabium

Organizatorem konkursu astronomicznego jest Fundacja dla Uniwersytetu Jagiellońskiego a patronat nad akcją sprawuje Obserwatorium Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika będące instytutem Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.
Zobacz szczegóły »

astrolabium

konkurs, astronomiczny

AstroSklepy

Serwis Astro - 30 lat AstroDoświadczenia!

Astro Schopy
 Firma ScopeDome

Planeta Oczu

Astrocentrum

Wszystko o Nas

Logo SA GW, autor Jacek Patka





Forum Astronomiczne PL


BOINC

Classroom

FB

Księżyc


Data: 07-2-2025 02:40:08

faza

Słońce

Na niebie


La Lune

Mapa Nieba

Stellarium Web

TheSkyLive
Skytinel - sieć stacji bolidowych - SN15

Położenie JWST
Where is WEBB


ARTEMIS
ARTEMIS-1


Położenie ISS
The current position of the ISS
tranzyty ISS


The current position of the ISS

Misja KEPLER

ZOONIVERSE odkrywanie planet

EPUP
5282 planet

Astropogoda

Pogoda



sat24, chmury, pogoda


wyładowania atmosferyczne


III Prawo Keplera




Czytelnia


dwumiesięcznik

Urania, numery archiwalne,przedwojenne

Light Pollution

M-WiFi

gwiazdy,zmienne,poradnik,gazeta,pdf,astronomia,pomiary

vademecum, miłośnika, astronomii, dwumiesięcznik, astronomia

astronomia amatorska

Astronautilius

KTW'

kreiner, ziemia i wszechświat

poradnik, miłośnika, astronomii, książka, Tomasz, Rożek

poradnik, miłośnika, astronomii, książka, Rudż, Przemysław

atlas, nieba, książka, astronomia

atlas, księżyca, książka, astronomia

Poradnik Miłośnika Astronomii

Mądre Książki

Ostatni pocałunek dwóch gwiazd

esoVLT znalazł najgorętszy i najmasywniejszy układ podwójny kontaktowy

ESO Artist’s impression of the hottest and most massive touching double star. This artist’s impression shows VFTS 352 — the hottest and most massive double star system to date where the two components are in contact and sharing material. The two stars in this extreme system lie about 160 000 light-years from Earth in the Large Magellanic Cloud. This intriguing system could be heading for a dramatic end, either with the formation of a single giant star or as a future binary black hole.
Źródło:ESO/L. Calçada
Za pomocą należącego do ESO teleskopu VLT międzynarodowy zespół astronomów znalazł najgorętszy i najmasywniejszy układ podwójny kontaktowy ze składnikami tak blisko siebie, że się dotykają. Dwie gwiazdy w ekstremalnym systemie VFTS 352 być może zmierzają ku dramatycznemu końcowi, w trakcie którego złączą się tworząc nową, gigantyczną, pojedynczą gwiazdę, albo utworzą podwójną czarną dziurę.


Układ podwójny gwiazd VFTS 352 znajduje się około 160 000 lat świetlnych od nas w Mgławicy Tarantula [1]. Ten znaczący region jest najbardziej aktywnym matecznikiem nowych gwiazd w pobliskim Wszechświecie, a nowe obserwacje z teleskopu VLT [2] ujawniły, że para młodych gwiazd należy do najbardziej ekstremalnych i najdziwniejszych spośród do tej pory odkrytych.

VFTS 352 skład się z dwóch bardzo gorących, jasnych i masywnych gwiazd, które okrążają  się nawzajem w nieco ponad jeden dzień. Środki obu gwiazd są odseparowane o zaledwie 12 milionów kilometrów [3]. W rzeczywistości gwiazdy są tak blisko, że ich powierzchnie nakładają się i powstał pomiędzy nimi most. VFTS 352 nie tylko jest najbardziej masywną spośród nielicznej klasy układów podwójnych kontaktowych dzielących wspólną otoczkę (w języku angielskim tzw. „overcontact binaries”) – ma łączną masę około 57 mas Słońca – ale także zawiera najgorętsze składniki – o temperaturze powierzchniowej około 40 000 stopni Celsjusza.

Ekstremalne gwiazdy, takie jak oba składniki VFTS 352, odgrywają kluczową rolę w ewolucji galaktyk i uważa się, że są głównymi producentami pierwiastków takich jak tlen. Tego typu gwiazdy podwójne są także związane z egzotycznym zachowaniem wykazywanym przez „wampiryczne gwiazdy”, w których mniejsza towarzyszka wysysa materię z powierzchni swojej większej sąsiadki (eso1230).

Jednak w przypadku VFTS 352 obie gwiazdy systemu są prawie identyczne pod względem rozmiarów. Materia nie jest zatem wysysana z jednej do drugiej, ale zamiast tego jest współdzielona [4]. Szacuje się, że składniki układu VFTS 352 współdzielą około 30 procent swojej materii.

Tego typu system jest bardzo rzadki, ponieważ ta faza życia gwiazd jest krótka, co czyni je trudnymi do zaobserwowania. Ponieważ gwiazdy są tak blisko siebie, astronomowie sądzą, że silne siły pływowe powodują wzmocnione mieszanie materii we wnętrzach gwiazd.

„VFTS 352 jest najlepszym znalezionym przykładem gorącej i masywnej gwiazdy podwójnej, która może wykazywać ten rodzaj wewnętrznego mieszania” wyjaśnia główny autor Leonardo A. Almeida z University of Sao Paulo (Brazylia). „Jako taki stanowi fascynujące i ważne odkrycie.”

Astronomowie przewidują, że VFTS 352 czeka kataklizmiczny los na jeden z dwóch sposobów. Pierwszym potencjalnym wariantem jest połączenie się dwóch gwiazd, które zapewne spowoduje utworzenie gwałtownie rotującej i przypuszczalnie magnetycznej, olbrzymiej, pojedynczej gwiazdy. „Jeśli będzie gwałtownie się obracać, może skończyć swój żywot w formie jednej z najbardziej energetycznych eksplozji we Wszechświecie znanej jako długi błysk gamma” mówi główny naukowiec projektu, Hugues Sana z University of Leuven w Belgii [5].

Druga z możliwości została wyjaśniona przez głównego astrofizyka teoretycznego w zespole, którym jest Selma de Mink z University of Amsterdam: „Jeżeli gwiazdy są wymieszane odpowiednio dobrze, wtedy obie mogą pozostać zwarte i system VFTS 352 uniknie połączenia. Doprowadzi to oba obiekty na nowe ścieżki ewolucyjne, całkowicie inne niż przewidywane w teorii ewolucji gwiazd. W przypadku VFTS 352 składniki prawdopodobnie skończą swoje życie w wybuchach supernowych, tworząc bliski układ podwójny czarnych dziur. Taki obiekt będzie silnym źródłem fal grawitacyjnych.”

Udowodnienie istnienia tej drugiej ścieżki ewolucyjnej [6] będzie obserwacyjnym przełomem na polu astrofizyki gwiazdowej. Ale niezależnie od tego jaki los czeka VFTS 352, system ten już dostarczył astronomom nowych, cennych danych na temat słabo zrozumianego procesu ewolucyjnego masywnych układów podwójnych kontaktowych ze współdzieloną otoczką.

Uwagi

[1] Nazwa gwiazdy wskazuje, że była ona obserwowana w ramach przeglądu VLT FLAMES Tarantula Survey, korzystającego z instrumentów FLAMES oraz GIRAFFE na teleskopie VLT do zbadania ponad 900 gwiazd w obszarze 30 Doradus w Wielkim Obłoku Magellana (LMC). Przegląd doprowadził do tej pory do wielu ciekawych i ważnych odkryć, w tym najszybciej obracającej się gwiazdy (eso1147) oraz samotnie uciekającej niesamowicie masywnej gwiazdy (eso1117). Pomaga astronomom w odpowiedzi na wiele fundamentalnych pytań dotyczących tego jaki wpływ na masywne gwiazdy ma rotacja, podwójność oraz dynamika w gęstych gromadach gwiazd.

[2] W niniejszych badaniach wykorzystano także pomiary jasności VFTS 352 w okresie dwunastu lat, wykonane w ramach przeglądu OGLE prowadzonego przez polskich astronomów z Uniwersytetu Warszawskiego.

[3] Oba składniki są sklasyfikowane jako gwiazdy typu O. Tego rodzaju gwiazdy są zazwyczaj od 15 do 80 razy masywniejsze niż Słońce i mogą być miliony razy jaśniejsze. Są tak gorące, że świecą w biało-niebieskim kolorze i mają temperatury powierzchniowe ponad 30000 stopni Celsjusza.

[4] Te obszary wokół gwiazd zwane są strefami Roche’a. W układzie kontaktowym ze wspólną otoczką, takim jak VFTS 352, obie gwiazd wypełniają swoje strefy Roche’a.

[5] Rozbłyski gamma są błyskami wysokoenergetycznego promieniowania gamma wykrywanego z orbity przez satelity. Występują w dwóch rodzajach – krótkie (krótsze niż kilka sekund) oraz długie (dłuższe niż kilka sekund). Długie błyski gamma są bardziej powszechne i uważa się je za oznakę śmierci masywnej gwiazdy, są także związane z klasą bardzo energetycznych wybuchów supernowych.

[6] Fale grawitacyjne, przewidywane przez ogólną teorię względności Einsteina, są zaburzeniami czasoprzestrzeni. Znaczące fale grawitacyjne są generowane podczas ekstremalnych zmian silnych pól grawitacyjnych, na przykład w trakcie połączenia się dwóch czarnych dziur.

Więcej informacji

Wyniki badań zaprezentowano w artykule pt. “Discovery of the massive overcontact binary VFTS 352: Evidence for enhanced internal mixing”, L. Almeida et al., w Astrophysical Journal.

Skład zespołu badawczego: L.A. Almeida (Johns Hopkins University, Baltimore, Maryland, USA; Instituto de Astronomia, Geofísica e Ciencias Atmosféricas, Universidade de Sao Paulo, Brazylia), H. Sana (STScI, Baltimore, Maryland, USA; KU Leuven, Belgia), S.E. de Mink (University of Amsterdam, Holandia), F. Tramper (University of Amsterdam, Holandia), I. Soszyński (Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego, Polska), N. Langer (Universität Bonn, Niemcy), R.H. Barba (Universidad de La Serena, Chile), M. Cantiello (University of California, Santa Barbara, USA), A. Damineli (Universidade de Sao Paulo, Brazylia), A. de Koter (University of Amsterdam, Holandia; Universiteit Leuven, Belgia), M. Garcia (Centro de Astrobiologa (INTA-CSIC), Hiszpania), G. Gräfener (Armagh Observatory, Wielka Brytania), A. Herrero (Instituto de Astrofísica de Canarias, Hiszpania; Universidad de La Laguna, Hiszpania), I. Howarth (University College London, Wielka Brytania), J. Maz Apellaniz (Centro de Astrobiologa (INTA-CSIC), Hiszpania), C. Norman (Johns Hopkins University, USA), O.H. Ramrez-Agudelo (University of Amsterdam, Holandia) oraz J.S. Vink (Armagh Observatory, Wielka Brytania).

ESO jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Wspiera je 16 krajów: Austria, Belgia, Brazylia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Polska, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada teleskop VLT (Very Large Telescope - Bardzo Duży Teleskop), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz dwa teleskopy do przeglądów. VISTA pracuje w podczerwieni i jest największym na świecie instrumentem do przeglądów nieba, natomiast VLT Survey Telescope to największy teleskop dedykowany przeglądom nieba wyłącznie w zakresie widzialnym. ESO jest głównym partnerem ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. Z kolei na Cerro Armazones, niedaleko Paranal, ESO buduje 39-metrowy teleskop E-ELT (European Extremely Large Telescope - Ekstremalnie Wielki Teleskop Europejski), który stanie się “największym okiem świata na niebo”.

Linki

Krzysztof Czart
Centrum Astronomii UMK

Brak komentarzy. Może czas dodać swój?

Dodaj komentarz

Zaloguj się, aby móc dodać komentarz.

Oceny

Tylko zarejestrowani użytkownicy mogą oceniać zawartość strony
Zaloguj się , żeby móc zagłosować.

Brak ocen. Może czas dodać swoją?
31,906,600 unikalne wizyty