Olimpiada Astronomiczna przebiega w trzech etapach.
Zadania zawodów I stopnia są rozwiązywane w warunkach pracy domowej.
Zadania zawodów II i III stopnia mają charakter pracy samodzielnej.
Zawody finałowe odbywają się w Planetarium Śląskim.
Tematyka olimpiady wiąże ze sobą astronomię, fizykę i astronomiczne aspekty geografii.
Organizatorem konkursu astronomicznego jest Fundacja dla Uniwersytetu Jagiellońskiego a patronat nad akcją sprawuje Obserwatorium Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika będące instytutem Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Zobacz szczegóły »
Słynna M31 Andromeda sfotografowana przez Bartka w roku 2014W dniu 24 X 2015 roku odbyło się kolejne spotkanie miłośników astronomii w ramach zajęć sekcji astronomicznej. Nietuzinkowość działań sekcji przyciągnęła kolejnego pasjonata nieba do naszych szeregów. Witamy u nas Pana Zenona. Jako, że jesienna pogoda daje nam się nieastronomicznie we znaki czas naszego spotkania upłyną w naukowych rozmyślaniach i wspomnieniach z czasów lotów na księżyc. swoje doświadczenia przybliżył nam nasz nowy kolega Zenon. To niezwykłe doświadczenie spotkać się dzisiaj z kimś, kto osobiście przeżył te chwile i dzisiaj potrafi do nich powrócić. W tzw. Naszej branży nadążanie za aktualnym stanem wiedzy to poważne wyzwanie dla miłośnika nauki. W większości przypadków nie mamy bowiem dostępu do najświeższych opracowań naukowych a i nasze możliwości weryfikacji sensacji naukowych tez jest dość ograniczone. Znaleźliśmy jednak pewne rozwiązanie naszych problemów. naprzeciw takim potrzebom wyszedł „Copernicus Center for Interdisciplinary Studies” - Link. Stworzył on specjalną platformę do uczestnictwa w niecodziennych kursach prowadzonych przez wysokiej klasy specjalistów – w tym np. prof. Michała Hellera czy Rogera Penrose . W zakresie naszych zainteresowań znalazły się wykłady z Podstaw Kosmologii oraz wykład gościnny R. Penrose. Wykłady prowadzone są na poziomie umożliwiającym uczestnictwo słuchaczy ze średnim wykształceniem i otwartym umysłem. Dzięki takim zajęciom można ogarnąć samemu szeroki obszar wiedzy jakim gospodaruje kosmologia. Poznajemy w czasie tych zajęć również pewne zagadnienia historyczne co daje wiedze o tym jak ludzie dochodzili do obecnego stanu wiedzy. Świadczy toteż o tym, że nie od razu Kraków zbudowano. Tak samo i słuchacz musi uzbroić się w cierpliwość i sumiennie realizować kurs przez 6 tygodni.
Wykład gościnny R. Penrose to przedstawienie jego teorii na temat Wszechświata cyklicznego. Niewiarygodne jak ten wybitny naukowiec potrafił w przystępny sposób wytłumaczyć istotę badanego przez niego zagadnienia oraz wiele innych zagadnień związanych z teorią Wielkiego Wybuchu, czarnych dziur czy istoty II zasady termodynamiki. Wykład warto wysłuchać, tym bardziej, że jest on przetłumaczony i skomentowany przez autora kursu „Podstaw Kosmologii”.
Rozwój naszej wiedzy o Wszechświecie i jego historii zawdzięczamy wielu wybitnym naukowcom oraz ludziom całkiem „malutkim” w świecie nauki. Niezwykle ważnym elementem tej wiedzy jest zjawisko znane dość powszechnie z naszego codziennego życia – zjawisko Dopplera. Warto zaznaczyć, że jest ono powszechnienie znane dzisiaj, ale w czasach gdy odkrył je Christian Andreas Doppler i ogłosił w roku 1842 nie było to takie oczywiste, gdyż ówczesne życie biegło znacznie wolniej. Pan Christian do swoich badań musiał wykorzystać pociąg i cała orkiestrę symfoniczną aby ów efekt w ogóle zaobserwować. Współcześnie da się to zrobić znacznie prościej. A pokazuje to nasz kolego z kanał SCIFUN. Ale co tu dużo gadać. Zobaczcie sami:
Jak można było zobaczyć zjawisko dźwiękowego redshiftu jest obserwowalne teraz na co dzień. A jak z niego skorzystała astronomia? To dość długa historia. Edwin Powell Hubble poznał badania nad tym efektem obserwowanym u gwiazd znacznie wcześniej. Dzięki budowie coraz lepszych teleskopów i przyrządów badawczych zaczęto wyznaczać redshift dla mgławic. I choć wyniki dla tych obiektów były całkiem precyzyjne świat nauki nie chciał uwierzyć, że mogą się tego typu obiekty oddalać od nas z tak wielkimi prędkościami. Bo w skrócie ujmując dzięki wyznaczeniu przesunięcia ku czerwieni możemy badać prędkości radialnych przesunięć gwiazd i galaktyk.
Vesto M. Slipher pracując w Obserwatorium Lowella wyznaczył jako jeden z pierwszych prędkości radialne mgławic uzyskując zaskakujące naukowców wyniki w postaci ponad tysiąca kilometrów na sekundę dla niektórych mgławic. W tym czasie nie widziano bowiem o tym, że są to obiekty poza nasza Galaktyką. Edwin Hubble wykazał ich naturę. I tak poznaliśmy inne galaktyki. Już wtedy wiedziano, że M31 (Wielka Mgławica Andromedy) jako jedna z nielicznych przybliża się do nas z wielka prędkością 320 km/s. Gdy E. Hubble stworzył dzięki gwiazdom zmiennym – cefeidom – kolejny szczebel drabiny odległości poznaliśmy fakt rozszerzania się Wszechświata. Dzisiaj wiemy również, że rozszerzanie to przyśpiesza.
Odkrycie Hubble’a było jednym z pierwszych naukowych dowodów na słuszność teorii Wielkiego Wybuchu a dokładniej Wszechświata de Sittera czyli Wszechświata z prawem ekspansji. Był to gwóźdź do trumny Stałej Kosmologicznej Einsteina. Co dzisiaj w=nie jest już tak oczywiste dzięki odkryciu ciemnej energii. Ścieżki nauki są bowiem dość kręte. Trzeba sporo wytrwałości by nie połamać się na tej drodze, nawet gdy jest się tylko, albo aż amatorem astronomii.
A co do "małych ludzi" w astronomii warto wspomnieć, że z Edwinem Hubble'm pracował ówczesny .... woźny Obserwatorium Lowella, Pan Milton Humason. W wieku 14 lat przerwał naukę w szkole powszechnej (nigdy już do nauki nie wrócił) i zatrudnił się jako boy i pracownik fizyczny w hotelu Mount Wilson. W pobliżu trwała wówczas budowa obserwatorium astronomicznego, na szczycie góry Mount Wilson, więc młody Milton przyłączył się również do pracowników budowy. W latach 1908–1910 pracował jako poganiacz jucznych zwierząt, gdyż wszystkie materiały budowlane oraz całe wyposażenie było wtedy transportowane na grzbietach mułów i osłów, liczącą ponad 16 kilometrów, drogą z miasta Sierra Madre na szczyt. Milton Humason wyspecjalizował się w uzyskiwaniu fotografii obiektów o bardzo małej jasności, które można było zarejestrować po wielogodzinnym naświetlaniu kliszy. Odegrał też istotną rolę w realizacji programu obserwacyjnego Edwina Hubble’a, który zlecił mu pomiary przesunięcia ku czerwieni linii widmowych odległych galaktyk. Wyniki pomiarów, uzyskane przez Humasona, umożliwiły sformułowanie teorii o ucieczce galaktyk z prędkością proporcjonalną do ich odległości od obserwatora. W 1950 Humason otrzymał doktorat honoris causa uniwersytetu w Lund. W 1954 został awansowany na stanowisko astronoma obserwatoriów Mount Wilson i Mount Palomar. Jego nazwiskiem został nazwany krater na Księżycu.
Efekt Dopplera jest dzisiaj powszechnie wykorzystywany w astronomii. W życiu codziennym niejednokrotnie nie chcemy przyjąć do wiadomości wyników pomiarów prędkości jazdy naszym samochodem w czasie kontroli drogowej lub gdy przyjdzie wydruk z radaru. Podobnie astronomowie nie akceptowali pierwszych wyników pomiarów prędkości galaktyk. Jest to jednak bardzo wiarygodna metoda pomiaru. Do tego stopnia, że wykorzystujemy ją nawet we współczesnej medycynie do Dopplerowych badań przepływów w naczyniach krwionośnych. Dzięki temu można oceniać stan zdrowia pacjentów i ich leczyć z chorób, które jeszcze niedawno były nie do zdiagnozowania. Jak widać widza naukowa prędzej czy później jest wykorzystywana nie tylko tam gdzie została odkryta. Nasza kreatywność daje nam ogromne szanse na zmianę świata na lepsze, pod warunkiem, że do tego czasu nie pozabijamy się wszyscy.
Jeśli utrzyma się obecna prognoza pogody za tydzień organizujemy Dzień Latawca. Nasz Malajski Kolega, który powstał w czasie zajęć ma już prawie wszystkie komponenty z ogonem włącznie. Zrealizujemy nasze marzenie o lataniu zaczynając od wielkiego papierowego skrzydła na sznurku. Będzie też jego skrzynkowa wersja. Zajęcia rozpoczniemy jednak wcześniej by wykorzystać każdy promień słońca z tego o 1 godzinę dłuższego jesiennego dnia.
W dniu 24 X 2015 roku odbyło się kolejne spotkanie miłośników astronomii w ramach zajęć sekcji astronomicznej. Nietuzinkowość działań sekcji przyciągnęła kolejnego pasjonata nieba do naszych szeregów. Witamy u nas Pana Zenona. Jako, że jesienna pogoda daje nam się nieastronomicznie we znaki czas naszego spotkania upłyną w naukowych rozmyślaniach i wspomnieniach z czasów lotów na księżyc. swoje doświadczenia przybliżył nam nasz nowy kolega Zenon. To niezwykłe doświadczenie spotkać się dzisiaj z kimś, kto osobiście przeżył te chwile i dzisiaj potrafi do nich powrócić.
