| EPUP |
| 5282 planet |
Na tym nowym, olbrzymim zdjęciu, obłoki czerwonego gazu są rozświetlane przez rzadkie, masywne gwiazdy, które dopiero niedawno zapłonęły i ciągle są zakopane głęboko w grubych obłokach pyłu. Te gorące niczym skwar i bardzo młode gwiazdy są jedynie ulotnymi postaciami na kosmicznej scenie, a ich pochodzenie pozostaje tajemnicą. Rozległa mgławica, której narodziły się te olbrzymy, a także jej bogate i fascynujące otoczenie, zostały uchwycone w szczegółach przez należący do ESO teleskop VLT Survey Telescope (VST) w Obserwatorium Paranal w Chile.RCW 106 jest zamaszystym obłokiem gazu i pyłu położonym około 12 000 lat świetlnych od nas i widocznym w południowej konstelacji Węgielnicy. Rejon ten uzyskał swoją nazwę jako wpis numer 106 w katalogu obszarów H II w południowej Drodze Mlecznej [1]. Obszary H II, takie jak RCW 106, to obłoki gazu wodorowego, który jest jonizowany przez intensywne światło od gorących, młodych gwiazd, co powoduje, że obłok świeci i ma dziwaczne, piękne kształty.
Sam RCW 106 to czerwony obłok nad centrum zdjęcia, chociaż spora część tego olbrzymiego obszaru HII jest ukryta przez pył, a obłok jest znacznie rozleglejszy niż jego widzialne części. Na nowym zdjęciu szerokiego pola z VST widać także inne, niezwiązane obiekty. Na przykład pasma po prawej są pozostałościami po starożytnej supernowej, a świecące włókna w lewym, dolnym rogu otaczają nietypową i bardzo gorącą gwiazdę [2]. Ścieżki ciemnego, przesłaniającego pyłu widać na całym obszarze tego kosmicznego krajobrazu.
Astronomowie badają RCW 106 już od jakiegoś czasu, ale ich uwagi nie przyciągnęły krwawe obłoki, ale tajemnicze pochodzenie masywnych i potężnych gwiazd zakopanych w środku. Chociaż są one bardzo jasne, nie widać tych gwiazd na zdjęciach w zakresie widzialnym, takich jak niniejsze, gdyż otaczający je pył jest zbyt gruby, ale ujawniają swoją obecność na obrazach tego obszaru wykonanych na dłuższych falach.
W przypadku mniej masywnych gwiazd, takich jak Słońce, proces, który prowadzi do ich zaistnienia jest całkiem dobrze poznany – obłoki gazu łaczą się razem pod wpływem grawitacji, rośnie gęstość i temperatura, zaczyna się synteza jądrowa – ale dla bardziej masywnych gwiazd ukrytych w obszarach takich, jak RCW 106, to wytłumaczenie nie wydaje się w pełni adekwatne. Gwiazdy te – znane astronomom jako gwiazdy typu O – mogą mieć masy dziesiątek mas Słońca i nie jest jasne, w jaki sposób udaje im się zgromadzić, a potem utrzymać razem, wystarczająco dużo gazu, aby się uformować.
Gwiazdy typu O prawdopodobnie powstają z najgęstszych części obłoków mgławicowych, takich jak RCW 106 i są trudne do zbadania. Oprócz przesłaniania przez pył, innym wyzwaniem jest krótkość życia gwiazd typu O. Wypalają swoje nuklearne paliwo w zaledwie dziesiątki milionów lat, podczas gdy mniej masywne gwiazdy mają czasy życia rozciągające się dziesiątek miliardów lat. Trudność uformowania gwiazd o takiej masie i ich krótki czas istnienia oznaczają, że są to obiekty rzadkie – zaledwie jedna na trzy miliony gwiazd w naszym kosmicznym sąsiedztwie jest gwiazdą typu O. Żadna z istniejących nie jest wystarczająco blisko, aby poddać ją szczegółowym badaniom, dlatego powstanie tych ulotnych gwiezdnych olbrzymów pozostaje tajemnicą, chociaż ich nietypowy wpływ na otoczenie jest niepodważalny w świecących obszarach HII, takich jak opisywany.
[1] Katalog został opracowany w 1960 roku przez trzech astronomów z Mount Stromlo Observatory w Australia. Ich nazwiska to: Rodgers, Campbell oraz Whiteoak, stać prefiks RCW.
[2] Pozostałość po supernowej SNR G332.4-00.4 znana jest także jako RCW 103. Ma około 2000 lat. Dolne pasma to RCW 104, otaczająca gwiazdę Wolfa_Rayeta WR 75. Mimo, że obiekty te posiadają oznaczenia RCW, dokładne późniejsze badania pokazały, że nie są obszarami HII.
ESO jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Wspiera je 16 krajów: Austria, Belgia, Brazylia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Polska, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada teleskop VLT (Very Large Telescope - Bardzo Duży Teleskop), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz dwa teleskopy do przeglądów. VISTA pracuje w podczerwieni i jest największym na świecie instrumentem do przeglądów nieba, natomiast VLT Survey Telescope to największy teleskop dedykowany przeglądom nieba wyłącznie w zakresie widzialnym. ESO jest głównym partnerem ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. Z kolei na Cerro Armazones, niedaleko Paranal, ESO buduje 39-metrowy teleskop E-ELT (European Extremely Large Telescope - Ekstremalnie Wielki Teleskop Europejski), który stanie się “największym okiem świata na niebo”.
Krzysztof Czart
