Partnerzy

Astro-Miejsca


URANIA

astroturystyka

100 lat IAU

IAU

Comet

Centrum Nauki Kepler

Planetarium Wenus

ERC

Centrum Nauk Przyrodniczych

Orion,serwis,astronomii,PTA

POLSA

Astronomia Nova

Astronarium

forum astronomiczne

IPCN

Portal AstroNet

Puls Kosmosu

Forum Meteorytowe

kosmosnautaNET

kosmosnautaNET

Nauka w Polsce

astropolis

astromaniak

PTMA

PTR

heweliusz

heweliusz

ESA

Astronomers Without Borders

Hubble ESA

Space.com

Space Place

Instructables

Tu pełno nauki

Konkursy

Olimpiady Astronomiczne
Olimpiada Astronomiczna przebiega w trzech etapach.
Zadania zawodów I stopnia są rozwiązywane w warunkach pracy domowej. Zadania zawodów II i III stopnia mają charakter pracy samodzielnej. Zawody finałowe odbywają się w Planetarium Śląskim. Tematyka olimpiady wiąże ze sobą astronomię, fizykę i astronomiczne aspekty geografii. Olimpiady Astronomiczne


Urania Postępy Astronomii - konkurs dla szkół


astrolabium

Organizatorem konkursu astronomicznego jest Fundacja dla Uniwersytetu Jagiellońskiego a patronat nad akcją sprawuje Obserwatorium Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika będące instytutem Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.
Zobacz szczegóły »

astrolabium

konkurs, astronomiczny

AstroSklepy

Serwis Astro - 30 lat AstroDoświadczenia!

Astro Schopy
 Firma ScopeDome

Planeta Oczu

Astrocentrum

Wszystko o Nas

Logo SA GW, autor Jacek Patka





Forum Astronomiczne PL


BOINC

Classroom

FB

Księżyc


Data: 15-1-2025 12:57:30

faza

Słońce

Na niebie


La Lune

Mapa Nieba

Stellarium Web

TheSkyLive
Skytinel - sieć stacji bolidowych - SN15

Położenie JWST
Where is WEBB


ARTEMIS
ARTEMIS-1


Położenie ISS
The current position of the ISS
tranzyty ISS


The current position of the ISS

Misja KEPLER

ZOONIVERSE odkrywanie planet

EPUP
5282 planet

Astropogoda

Pogoda



sat24, chmury, pogoda


wyładowania atmosferyczne


III Prawo Keplera




Czytelnia


dwumiesięcznik

Urania, numery archiwalne,przedwojenne

Light Pollution

M-WiFi

gwiazdy,zmienne,poradnik,gazeta,pdf,astronomia,pomiary

vademecum, miłośnika, astronomii, dwumiesięcznik, astronomia

astronomia amatorska

Astronautilius

KTW'

kreiner, ziemia i wszechświat

poradnik, miłośnika, astronomii, książka, Tomasz, Rożek

poradnik, miłośnika, astronomii, książka, Rudż, Przemysław

atlas, nieba, książka, astronomia

atlas, księżyca, książka, astronomia

Poradnik Miłośnika Astronomii

Mądre Książki

Losowa Fotka

Teleskopy ESO pomogły w reinterpretacji jasnego wybuchu

esoRozerwanie gwiazdy przez obracającą się czarną dziurę wyjaśnieniem niezwykle jasnego zjawiska

slowaKluczowe Close-up of star near a supermassive black hole (artist?s impression)
This artist?s impression depicts a Sun-like star close to a rapidly spinning supermassive black hole, with a mass of about 100 million times the mass of the Sun, in the centre of a distant galaxy. Its large mass bends the light from stars and gas behind it. Despite being way more massive than the star, the supermassive black hole has an event horizon which is only 200 times larger than the size of the star. Its fast rotation has changed its shape into an oblate sphere.
The gravitational pull of the supermassive black hole rips the the star apart in a tidal disruption event. In the process, the star was ?spaghettified? and shocks in the colliding debris as well as heat generated in accretion led to a burst of light.
Źródło: ESO, ESA/Hubble, M. Kornmesser
Nadzwyczajnie jasny punkt światła widziany w odległej galaktyce, nazwany ASASSN-15lh, był uważany za najjaśniejszą w historii supernową. Ale nowe obserwacje z kilku obserwatoriów, w tym z ESO, poddały w wątpliwość tę klasyfikację. Zamiast tego, grupa astronomów proponuje, że źródło było jeszcze bardziej ekstremalnym i rzadszym zdarzeniem ? gwałtownie rotująca czarna dziura rozerwała przechodzącą zbyt blisko gwiazdę.


W roku 2015, All Sky Automated Survey for SuperNovae (ASAS-SN) wykrył zjawisko nazwane ASASSN-15lh, które uznano za najjaśniejszą w historii supernową ? i sklasyfikowano jako superjasną supernową, wybuch ekstremalnie masywnej gwiazd pod koniec jej życia. Była dwa razy jaśniejsza niż poprzednia rekordzistka, w maksimum 20 razy jaśniejsza niż całkowite światło emitowane przez całą Drogę Mleczną.

Międzynarodowy zespół, którym kierował Giorgos Leloudas z Weizmann Institute of Science w Izraelu i Dark Cosmology Centre w Danii, dokonał nowych obserwacji galaktyki odległej o około 4 miliardy lat świetlnych od Ziemi - tej, w której miała miejsca eksplozja. Naukowcy zaproponowali inne wytłumaczenie nietypowego zjawiska.

?Obserwowaliśmy źródło przez 10 miesięcy po wydarzeniu i wyciągnęliśmy wnioski, że mało prawdopodobne jest wyjaśnienie jako nadzwyczajnie jasna supernowa. Nasze wyniki wskazują, że zdarzenie było przypuszczalnie spowodowane przez szybko rotującą supermasywną czarną dziurę, która zniszczyła małomasywną gwiazdę? wyjaśnia Leloudas.

W tym scenariuszu, ekstremalne siły grawitacyjne supermasywnej czarnej dziury, znajdującej się w centrum swojej galaktyki, rozerwały podobną do Słońca gwiazdę, która przywędrowała zbyt blisko. Było to tzw. rozerwanie pływowe, coś obserwowanego do tej pory zaledwie około 10 razy. W tym procesie gwiazda została ?zmakaronizowana? i fale uderzeniowe w zderzających się pozostałościach, a także ciepło wygenerowane podczas akrecji, spowodowały rozbłysk światła. Dało to zdarzeniu wygląd bardzo jasnego wybuchu supernowej, pomimo iż gwiazda sama nie stała się supernową, ponieważ nie miała odpowiedniej masy.

Naukowcy oparli swoje konkluzje na obserwacjach z wielu teleskopów, zarówno naziemnych, jak i kosmicznych. Wśród nich były Very Large Telescope w Paranal (należący do ESO) New Technology Telescope w La Silla (także należący do ESO) i Hubble Kosmiczny Teleskop Hubble?a (należący do NASA/ESA) [1]. Obserwacje przy pomocy NTT zostały wykonane w ramach Public ESO Spectroscopic Survey of Transient Objects (PESSTO).

?Jest kilka niezależnych aspektów obserwacji, które sugerują, że zdarzenie było rozerwaniem pływowym, a nie superjasną supernową? wyjaśnia współautor Morgan Fraser z University of Cambridge w Wielkiej Brytanii (obecnie z University College Dublin w Irlandii).

slowaKluczowe Supermassive black hole with torn-apart star (artist?s impression)
This artist?s impression depicts a rapidly spinning supermassive black hole surrounded by an accretion disc. This thin disc of rotating material consists of the leftovers of a Sun-like star which was ripped apart by the tidal forces of the black hole. Shocks in the colliding debris as well as heat generated in accretion led to a burst of light, resembling a supernova explosion.
Źródło: ESO, ESA/Hubble, M. Kornmesser

W szczególności, dane ujawniły, że zdarzenie zaszło w trzech osobnych fazach w ciągu 10 miesięcy obserwacji. Dane te w całości bardziej lepiej oddają to, co jest oczekiwane w przypadku rozerwania pływowego, a nie superjasnej supernowej. Obserwowane pojaśnienie w świetle ultrafioletowym, a także dalszy wzrost temperatury, zmniejszyły prawdopodobieństwo, że była to supernowa. Co więcej, położenie zdarzenia ? czerwona, masywna i pasywna galaktyka ? nie jest typowe dla superjasnych wybuchów supernowych, które zwykle zdarzają się w jasnych, gwiazdotwórczych galaktykach karłowatych.

Mimo iż zespół uważa, że supernowa jest w związku z tym bardzo nieprawdopodobna, badacze akceptują, że klasyczne zdarzenie rozerwania pływowego może również nie być właściwym wyjaśnienie dla zaobserwowanego zjawiska. Członek zespołu, Nicholas Stone z Columbia University wUSA, wyjaśnia: ?Rozerwania pływowego, które proponujemy, nie można wyjaśnić gdy supermasywna czarna dziura nie rotuje. W związku z tym zjawisko ASASSN-15lh mogło być rozerwanie pływowym spowodowanym przez bardzo specjalny rodzaj czarnej dziury.?

Masa galaktyki macierzystej sugeruje, że supermasywna czarna dziura w jej centrum ma masę co najmniej 100 milionów mas Słońca. Czarna dziura o takiej masie zwykle nie powinna być w stanie rozerwać gwiazdy poza swoim horyzontem zdarzeń ? granicą wewnątrz której nic nie jest w stanie uciec przez przyciąganiem grawitacyjnym. Jednak jeśli czarna dziura należy do szczególnego typu, który gwałtownie rotuje ? tzw. czarne dziury Kerra ? sytuacja się zmienia i to ograniczenie znika.

?Nawet ze wszystkimi zebranymi danymi nie jesteśmy w stanie w 100% powiedzieć, że zdarzenie ASASSN-15lh było rozerwaniem pływowym? podsumowuje Leloudas. ?Ale jest to dużo bardziej prawdopodobne wyjaśnienie.?

Uwagi

[1] Oprócz danych z należącego do ESO teleskopu VLT, teleskopu NTT oraz z należącego do NASA/ESA Kosmicznego Teleskopu Hubble?a, zespół użył obserwacji z teleskopu Swift, Las Cumbres Observatory Global Telescope (LCOGT), Australia Telescope Compact Array, XMM-Newton, Wide-Field Spectrograph (WiFeS) oraz Teleskopu Magellana.


Supermassive black hole rips star apart (simulation)

Więcej informacji

Wyniki badań zaprezentowano w artykule pt. ?The Superluminous Transient ASASSN-15lh as a Tidal Disruption Event from a Kerr Black Hole?, G. Leloudas et al., który ukaże się w nowym czasopiśmie Nature Astronomy.

Skład zespołu badawczego: G. Leloudas (Weizmann Institute of Science, Rehovot, Izrael; Niels Bohr Institute, Kopenhaga, Dania), M. Fraser (University of Cambridge, Cambridge, Wielka Brytania), N. C. Stone (Columbia University, New York, USA), S. van Velzen (The Johns Hopkins University, Baltimore, USA), P. G. Jonker (Netherlands Institute for Space Research, Utrecht, the Netherlands; Radboud University Nijmegen, Nijmegen, the Netherlands), I. Arcavi (Las Cumbres Observatory Global Telescope Network, Goleta, USA; University of California, Santa Barbara, USA), C. Fremling (Stockholm University, Stockholm, Szwecja), J. R. Maund (University of Sheffield, Sheffield, UK), S. J. Smartt (Queen?s University Belfast, Belfast, Wielka Brytania), T. Krühler (Max-Planck-Institut für extraterrestrische Physik, Garching b. München, Niemcy), J. C. A. Miller-Jones (ICRAR - Curtin University, Perth, Australia), P. M. Vreeswijk (Weizmann Institute of Science, Rehovot, Israel), A. Gal-Yam (Weizmann Institute of Science, Rehovot, Israel), P. A. Mazzali (Liverpool John Moores University, Liverpool, Wielka Brytania; Max-Planck-Institut für Astrophysik, Garching b. München, Niemcy), A. De Cia (European Southern Observatory, Garching b. München, Germany), D. A. Howell (Las Cumbres Observatory Global Telescope Network, Goleta, USA; University of California Santa Barbara, Santa Barbara, USA), C. Inserra (Queen?s University Belfast, Belfast, Wielka Brytania), F. Patat (European Southern Observatory, Garching b. München, Germany), A. de Ugarte Postigo (Instituto de Astrofisica de Andalucia, Granada, Spain; Niels Bohr Institute, Copenhagen, Denmark), O. Yaron (Weizmann Institute of Science, Rehovot, Izrael), C. Ashall (Liverpool John Moores University, Liverpool, Wielka Brytania), I. Bar (Weizmann Institute of Science, Rehovot, Israel), H. Campbell (University of Cambridge, Cambridge, Wielka Brytania; University of Surrey, Guildford, UK), T.-W. Chen (Max-Planck-Institut für extraterrestrische Physik, Garching b. München, Germany), M. Childress (University of Southampton, Southampton, Wielka Brytania), N. Elias-Rosa (Osservatoria Astronomico di Padova, Padwa, Włochy), J. Harmanen (University of Turku, Piikkiö, Finlandia), G. Hosseinzadeh (Las Cumbres Observatory Global Telescope Network, Goleta, USA; University of California Santa Barbara, Santa Barbara, USA), J. Johansson (Weizmann Institute of Science, Rehovot, Israel), T. Kangas (University of Turku, Piikkiö, Finlandia), E. Kankare (Queen?s University Belfast, Belfast, UK), S. Kim (Pontificia Universidad Católica de Chile, Santiago, Chile), H. Kuncarayakti (Millennium Institute of Astrophysics, Santiago, Chile; Universidad de Chile, Santiago, Chile), J. Lyman (University of Warwick, Coventry, Wielka Brytania), M. R. Magee (Queen?s University Belfast, Belfast, Wielka Brytania), K. Maguire (Queen?s University Belfast, Belfast, Wielka Brytania), D. Malesani (University of Copenhagen, Copenhagen, Denmark; DTU Space, Denmark), S. Mattila (University of Turku, Piikkiö, Finland; Finnish Centre for Astronomy with ESO (FINCA), University of Turku, Piikkiö, Finland; University of Cambridge, Cambridge, Wielka Brytania), C. V. McCully (Las Cumbres Observatory Global Telescope Network, Goleta, USA; University of California Santa Barbara, Santa Barbara, USA), M. Nicholl (Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics, Cambridge, Massachusetts, USA), S. Prentice (Liverpool John Moores University, Liverpool, Wielka Brytania), C. Romero-Canizales (Pontificia Universidad Católica de Chile, Santiago, Chile; Millennium Institute of Astrophysics, Santiago, Chile), S. Schulze (Pontificia Universidad Católica de Chile, Santiago, Chile; Millennium Institute of Astrophysics, Santiago, Chile), K. W. Smith (Queen?s University Belfast, Belfast, Wielka Brytania), J. Sollerman (Stockholm University, Sztokholm, Szwecja), M. Sullivan (University of Southampton, Southampton, Wielka Brytania), B. E. Tucker (Australian National University, Canberra, Australia; ARC Centre of Excellence for All-sky Astrophysics (CAASTRO), Australia), S. Valenti (University of California, Davis, USA), J. C. Wheeler (University of Texas at Austin, Austin, USA) oraz D. R. Young (Queen?s University Belfast, Belfast, Wielka Brytania).

ESO jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Wspiera je 16 krajów: Austria, Belgia, Brazylia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Polska, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada teleskop VLT (Very Large Telescope - Bardzo Duży Teleskop), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz dwa teleskopy do przeglądów. VISTA pracuje w podczerwieni i jest największym na świecie instrumentem do przeglądów nieba, natomiast VLT Survey Telescope to największy teleskop dedykowany przeglądom nieba wyłącznie w zakresie widzialnym. ESO jest głównym partnerem ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. Z kolei na Cerro Armazones, niedaleko Paranal, ESO buduje 39-metrowy teleskop E-ELT (European Extremely Large Telescope - Ekstremalnie Wielki Teleskop Europejski), który stanie się ?największym okiem świata na niebo?.

Linki

Kontakt

Krzysztof Czart
Urania - Postępy Astronomii

Brak komentarzy. Może czas dodać swój?

Dodaj komentarz

Zaloguj się, aby móc dodać komentarz.

Oceny

Tylko zarejestrowani użytkownicy mogą oceniać zawartość strony
Zaloguj się , żeby móc zagłosować.

Brak ocen. Może czas dodać swoją?
31,773,611 unikalne wizyty