Artystyczne wrażenie egzoplanety BD + 14 4559 b krążącej wokół jej gwiazdy macierzystej. Credit: MarioProtIV Ogólnonarodowy konkurs na nazwy dla planety pozasłonecznej i jej gwiazdy organizuje Międzynarodowa Unia Astronomiczna (IAU) i Polskie Towarzystwo Astronomiczne (PTA). Swoje propozycje może zgłosić dowolna osoba, organizacja, szkoła lub instytucja. Termin nadsyłania zgłoszeń mija 31 lipca.
Konkurs to część globalnej inicjatywy podjętej w ramach obchodów stulecia IAU – każdy kraj otrzymuje prawo nadania nazwy jednej gwieździe oraz krążącej wokół niej planecie. Układ BD+14 4559, któremu nazwę nadadzą Polacy, można zobaczyć z terytorium naszego kraju.
„Celem konkursu jest zwiększenie w społeczeństwie świadomości naszego miejsca we Wszechświecie, jako mieszkańców planety Ziemia, żyjących pod jednym wspólnym niebem. Każdy może spróbować wnieść swój drobny wkład w opisywanie otaczającego nas kosmosu, czy to poprzez zaproponowanie nazwy, czy później przez oddanie swojego głosu na zebrane propozycje" - mówi dr Krzysztof Czart, Krajowy Koordynator IAU ds. Popularyzacji, kierujący polską częścią konkursu, cytowany w przesłanej PAP informacji pasowej.
Dr Czart przypomina historię sprzed kilkudziesięciu lat, dotyczącą wyłonienia nazwy Plutona, kiedyś planety, a obecnie tzw. planety karłowatej. Otóż nazwę Pluton zaproponowała 11-letnia dziewczynka i to jej propozycja została oficjalnie zaakceptowana.
Przydzielając poszczególnym krajom układy planetarne do nazwania, Międzynarodowa Unia Astronomiczna przyjęła kilka kryteriów. Zwracano uwagę, aby m.in. wybrana gwiazda była widoczna z terytorium danego kraju i w miarę możliwości, aby astronomowie z danego kraju mieli udział w jej odkryciu lub badaniach.
Ostatecznie IAU przydzieliła Polsce układ
BD+14 4559. Gwiazda z tego systemu jest widoczna na niebie w konstelacji Pegaza, co oznacza bardzo dobrą jej widoczność przez dużą część roku, w tym podczas jesiennych i zimowych wieczorów. Ma rozmiary i masę zbliżoną do Jowisza. Łatwo można ją dostrzec przez niewielki teleskop, a nawet przez lornetkę. Widoczna jest pomiędzy najjaśniejszą gwiazdą w konstelacji Pegaza a gwiazdozbiorem Delfina.
Planetę odkrył zespół astronomów z Centrum Astronomii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, pod kierunkiem prof. Andrzeja Niedzielskiego, w ramach toruńsko-pensylwańskiego programu poszukiwania planet pozasłonecznych. Pozostali odkrywcy to: Grzegorz Nowak, Monika Adamów i Aleksander Wolszczan.
„BD+14 4559 to jedna z pierwszych gwiazd, przy których nasz zespół odkrył planety. Jest ona nieco chłodniejsza, mniej masywna i mniejsza niż nasze Słońce. Świeci żółto-pomarańczowym światłem i podobnie jak nasza gwiazda emituje energię, która powstaje w jej wnętrzu w wyniku reakcji jądrowych spalania wodoru” - tłumaczy prof. Andrzej Niedzielski.
Propozycje na nazwy gwiazdy i towarzyszącej jej planety może zgłaszać każda osoba mieszkająca na terenie Polski, a także Polacy przebywający poza jej granicami. Zgłoszeń można dokonywać indywidualnie, ale mogą je nadsyłać także organizacje, szkoły, kluby, instytucje, a nawet firmy. W przypadku szkół każda z klas ma prawo do zaproponowania swojego własnego pomysłu.
Zgłoszenie powinno zawierać dwie nazwy – jedną dla planety i jedną dla gwiazdy. Najlepiej, aby nazwy te były związane ze sobą tematycznie, a także miały związek z Polską – historyczny, kulturowy lub geograficzny. Do nazw należy dołączyć krótkie uzasadnienie. Propozycje nazw przyjmowane są wyłącznie przez stronę internetową konkursu:
IAU100 NameExoWorlds. Termin zgłaszania nazw mija 31 lipca 2019 r.
Po tym terminie Komitet Konkursowy przeanalizuje zgłoszenia oraz wybierze grupę nazw do kolejnego etapu. Od września do końca października 2019 r. przeprowadzone zostanie publiczne internetowe głosowanie, aby wyłonić polską nazwę dla planety i jej gwiazdy. Komitet Konkursowy przekaże do IAU propozycję polskiej nazwy oraz dwie nawy rezerwowe, a ostatecznie w grudniu 2019 r. Międzynarodowa Unia Astronomiczna ogłosi oficjalne wyniki dla wszystkich krajów.
Naukowcy znają już ponad 4000 planet krążących wokół innych gwiazd niż Słońce. Aż trudno uwierzyć, że pierwsze planety pozasłoneczne odkryto zaledwie niecałe 30 lat temu.
Polska astronomia ma wielkie osiągnięcia w dziedzinie badań planet pozasłonecznych. Pierwszy pozasłoneczny układ planetarny został odkryty przez polskiego astronoma prof. Aleksandra Wolszczana. Odkrycie to ogłosił w 1992 roku. Zapoczątkowało ono szereg późniejszych odkryć i rozwój dziedziny badań pozasłonecznych układów planetarnych.
Obecnie polscy astronomowie są już odkrywcami kilkudziesięciu planet. W szczególności warto tutaj wskazać dwie grupy badawcze: zespół projektu OGLE (The Optical Gravitational Lensing Experiment, czyli Eksperyment Soczewkowania Grawitacyjnego) z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego oraz grupę badawczą z Centrum Astronomii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Niektóre planety pozasłoneczne mają już swoje oficjalne nazwy. W 2015 roku Międzynarodowa Unia Astronomiczna przeprowadziła bowiem pierwszy konkurs tego typu. Najpierw zbierano propozycje wśród organizacji astronomicznych z różnych krajów, a później poddano je głosowaniu, w którym wzięło udział ponad pół miliona ludzi.
Źródło: www.naukawpolsce.pap.pl
Przeczytaj więcej:
