Olimpiada Astronomiczna przebiega w trzech etapach.
Zadania zawodów I stopnia są rozwiązywane w warunkach pracy domowej.
Zadania zawodów II i III stopnia mają charakter pracy samodzielnej.
Zawody finałowe odbywają się w Planetarium Śląskim.
Tematyka olimpiady wiąże ze sobą astronomię, fizykę i astronomiczne aspekty geografii.
Organizatorem konkursu astronomicznego jest Fundacja dla Uniwersytetu Jagiellońskiego a patronat nad akcją sprawuje Obserwatorium Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika będące instytutem Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Zobacz szczegóły »
Niebo wokół Alfy Centauri i Proximy Centauri (z oznaczeniami) zdjęcie nieba wokół jasnej gwiazdy Alfa Centauri AB pokazuje także znacznie słabszego czerwonego karła, Proximę Centauri, najbliższa gwiazdę względem Układu Słonecznego. Obrazek utworzono ze zdjęć pochodzących z Digitized Sky Survey 2. Niebieskie halo wokół Alfa Centauri AB jest artefaktem pochodzącym od procesu fotograficznego, w rzeczywistości gwiazd jest jasnożółta, w kolorze takim jak Słońce.
Źródło: Digitized Sky Survey 2
Acknowledgement: Davide De Martin/Mahdi Zamani„Zespół astronomów wykorzystał Bardzo Duży Teleskop (VLT) w Chile, należący do Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO), do znalezienia dowodu na istnienie kolejnej planety krążącej wokół Proximy Centauri, najbliższej gwiazdy względem Układu Słonecznego. Kandydatka na planetę jest trzecią wykrytą w tym systemie. Ma zaledwie ćwierć masy Ziemi i jest najmniej masywną z krążących wokół tej gwiazdy, a także jedną z najmniej masywnych egzoplanet dotąd odkrytych. Odkrycie pokazuje, że nasza najbliższa gwiezdna sąsiadka wydaje się mieć sporo ciekawych nowych światów, będących w zasięgu przyszłych badań i eksploracji” wyjaśnia João Faria, naukowiec z Instituto de Astrofísica e Ciências do Espaço (Portugalia), pierwszy autor badań opublikowanych dzisiaj w Astronomy & Astrophysics. Proxima Centauri to najbliższa gwiazda względem Słońca, znajdująca się nieco ponad cztery lata świetlne od nas.
Nowo odkryta planeta, nazwana Proxima d, krąży wokół Proximy Centauri w odległości około czterech milionów kilometrów, czyli mniej niż jedna dziesiąta dystansu Merkurego od Słońca. Jej orbita przebiega pomiędzy gwiazdą, a strefą nadającą się do zamieszkania – obszarem wokół gwiazdy, którym na powierzchni planety może istnieć woda w stanie ciekłym. Planeta potrzebuje zaledwie pięciu dni na ukończenie jednej orbity wokół Proximy Centauri.
Do tej pory było wiadomo, że gwiazda posiada dwie inne planety. Są to: Proxima b – planeta o masie porównywalnej z Ziemią, obiegająca gwiazdę co 11 dni i znajdująca się w strefie nadającej się do zamieszkania oraz przypuszczalnie Proxima c – która znajduje się na długiej pięcioletniej orbicie wokół gwiazdy.
Proxima b została odkryta pięć lat temu przy pomocy instrumentu HARPS na 3,6-metrowym teleskopie ESO. Odkrycie zostało potwierdzone w 2020 roku, gdy naukowcy obserwowali system Proxima przy pomocy nowego instrumentu na teleskopie VLT, który ma większą precyzję – Echelle SPectrograph for Rocky Exoplanets and Stable Spectroscopic Observations (ESPRESSO). Podczas tych nowszych obserwacji VLT astronomowie dostrzegli pierwsze wskazówki sygnału odpowiadającego obiektowi o pięciodniowej orbicie. Ponieważ sygnał był niezwykle słaby, zespół musiał przeprowadzić dodatkowe obserwacje przy pomocy ESPRESSO, aby potwierdzić, że jego źródłem jest planeta i że nie jest to po prostu efekt zmian zachodzących w samej gwieździe.
„Po uzyskaniu nowych obserwacji byliśmy w stanie potwierdzić sygnał jako nową kandydatkę na planetę” mówi Faria. „Byłem bardzo podekscytowany wyzwaniem wykrycia tak małego sygnału i odkryciem w ten sposób egzoplanety tak blisko Ziemi.”
Z zaledwie jedną czwartą masy Ziemi, Proxima d jest najmniej masywną egzoplanetą zmierzoną jak dotąd techniką prędkości radialnych, wyprzedzając planetę niedawno odkrytą w systemie planetarnym L 98-59. Technika działa na zasadzie wyszukiwania niewielkiego chybotania w ruchu gwiazdy spowodowanego przez przyciąganie grawitacyjne planety. Efekt od grawitacji Proximy d jest tak mały, że powoduje ruch Proximy Centauri do przodu i do tyłu na poziomie około 40 centymetrów na sekundę (1,44 km/h).
„To osiągnięcie jest niesamowicie ważne” mówi Pedro Figueira, naukowiec zajmujący się instrumentem ESPRESSO w ESO w Chile. „Pokazuje, że technika prędkości radialnych ma potencjał wykrycia populacji niezbyt masywnych planet, takich jak nasza własna, co do których sądzimy, że powinny być najpowszechniejsze w naszej galaktyce i które mogą potencjalnie posiadać życie w formie takiej, jakiej znamy na Ziemi.”
„Uzyskany wynik wyraźnie pokazuje możliwości ESPRESSO i zastanawiam się co będzie w stanie wykryć w przyszłości” dodaje Faria.
Poszukiwania innych światów przez ESPRESSO będą uzupełnione Ekstremalnie Wielkim Teleskopem (ELT), obecnie budowanym przez ESO na pustyni Atakama. Będzie to kluczowe dla odkrycia i zbadania wielu więcej planet wokół pobliskich gwiazd.
Ultralight Planet Found Next Door (ESOcast 250 Light)
Źródło:ESO
Directed by: Herbert Zodet and Martin Wallner.
Editing: Herbert Zodet.
Web and technical support: Gurvan Bazin and Raquel Yumi Shida.
Written by: Anita Chandran and Juliet Hannay.
Music: Stellardrone — The Divine Cosmos.
Footage and photos: ESO, L. Calçada, Nick Risinger (skysurvey.org), F. Char and C. Malin (christophmalin.com).
Scientific consultants: Paola Amico and Mariya Lyubenova.
Więcej informacji
Wyniki badań zaprezentowano w artykule pt. „A candidate short-period sub-Earth orbiting Proxima Centauri” (doi:10.1051/0004-6361/202142337), który ukaże się w Astronomy & Astrophysics.
Zespół astronomów wykorzystał Bardzo Duży Teleskop (VLT) w Chile, należący do Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO), do znalezienia dowodu na istnienie kolejnej planety krążącej wokół Proximy Centauri, najbliższej gwiazdy względem Układu Słonecznego. Kandydatka na planetę jest trzecią wykrytą w tym systemie. Ma zaledwie ćwierć masy Ziemi i jest najmniej masywną z krążących wokół tej gwiazdy, a także jedną z najmniej masywnych egzoplanet dotąd odkrytych.
