Ekstremalnie Wielki Teleskop (ELT) jest w połowie gotowy

Nocny widok ELT w budowie na szczycie Cerro Armazones
To zdjęcie, wykonane pod koniec czerwca 2023 r., przedstawia obraz z kamery internetowej (link u dołu strony) przedstawiający miejsce budowy Ekstremalnie Wielkiego Teleskopu ESO w Cerro Armazones na chilijskiej pustyni Atakama. Tam inżynierowie i pracownicy budowlani montują obecnie konstrukcję kopuły teleskopu w zawrotnym tempie. Widocznie zmieniająca się każdego dnia , stalowa konstrukcja wkrótce nabierze znajomego, okrągłego kształtu, typowego dla kopuł teleskopowych.

Gwiaździste tło jest zdominowane przez jądro Drogi Mlecznej, naszą macierzystą galaktykę oraz Wielki i Mały Obłok Magellana, dwie galaktyki karłowate krążące wokół naszej.

Źródło: TOEkstremalnie Wielki Teleskop (ELT), budowany przez Europejskie Obserwatorium Południowe, to rewolucyjny teleskop naziemny, który będzie mieć 39-metrowe zwierciadło główne i stanie się największym teleskopem na świecie w zakresie widzialnym i podczerwonym: największym okiem świata na niebo. Budowa tego skomplikowanego technicznie przedsięwzięcia postępuje w dobrym tempie. Aktualnie ELT przekroczył 50% zaawansowania budowy.

---

Teleskop znajduje się na szczycie Cerro Armazones na chilijskiej pustyni Atakama, gdzie inżynierowie i pracownicy budowlani w zawrotnym tempie montują obecnie strukturę kopuły teleskopu. Stalowa struktura zmienia się z każdym dniem w widoczny sposób i wkrótce przybierze znajomy okrągły kształt, typowy dla kopuł teleskopów.

Zwierciadła teleskopy i inne jego elementy są budowane przez firmy w Europie, gdzie prace również postępują dobrze. ELT będzie mieć pionierski pięciozwierciadlany projekt optyczny, który obejmuje gigantyczne lustro główna (M1) złożone z 798 sześciokątnych segmentów. Jak dotąd wyprodukowano ponad 50% półfabrykatów i podpór dla tych segmentów, natomiast M2 i M3 są odlane i znajdują się w procesie szlifowania. W przypadku M4, adaptacyjnego, elastycznego zwierciadła, które będzie dostosowywać swój kształt tysiące razy na sekundę, aby korygować zaburzenia spowodowane turbulencjami powietrza, postęp jest szczególnie imponujący: wszystkie jego sześć cienkich płatów jest w pełni ukończonych i są obecnie integrowane ze strukturą. Co więcej, wszystkie sześć źródeł laserowych, które są kolejnym kluczowym komponentem systemu optyki adaptacyjnej ELT, zostało wyprodukowanych i dostarczonych do ESO do testowania.

Wszystkie pozostałe systemy potrzebne do skompletowania ELT, w tym system sterowania i wyposażenie niezbędne do złożenia i przetestowania teleskopu, także są w znacznym zaawansowaniu projektowania albo w produkcji. Co więcej, wszystkie cztery pierwsze instrumenty naukowe, w które ELT będzie wyposażony, znajdują się w końcowej fazie projektowania, a niektóre z nich przechodzą do fazy produkcji. Na dodatek, większość infrastruktury wspierającej dla ELT jest już na miejscu, na lub w pobliżu Cerro Armazones. Na przykład, budynki techniczne, które oprócz innych funkcji będą wykorzystywane do przechowywania i napylania warstw poszczególnych zwierciadeł ELT, są już w pełni zbudowane i wyposażone, a elektrownia fotowoltaiczna dostarczająca energię odnawialną dla infrastruktury ELT zaczęła działać w ubiegłym roku.

Budowa ELT zaczęła się dziewięć lat temu specjalnym wydarzeniem. Wierzchołek Cerro Armazones został wypłaszczony w 2014 roku, aby uzyskać przestrzeń dla ogromnego teleskopu.

Ocenia się, że ukończenie pozostałych 50% projektu będzie znacznie szybsze niż budowanie pierwszej połowy ELT. Pierwsza połowa projektu obejmowała długi i skrupulatny proces finalizowania projektu znacznej większości komponentów, które zostaną wyprodukowane dla ELT. Co więcej, niektóre z elementów, takie jak segment zwierciadła i wspierające je elementy i czujniki, wymagały dokładnego prototypowania i intensywnego testowania zanim zaczęły byś masowo produkowane. Na dodatek pandemia COIVD-19 wpłynęła na budowę, gdyż miejsce było zamknięte na kilka miesięcy i produkcja wielu komponentów teleskopu odnotowała opóźnienia. Obecnie procesy produkcyjne są w pełni przywrócone i usprawnione. Przewiduje się, że dokończenie pozostałej polowy ELT zajmie jedynie pięć lat. Niemniej jednak budowanie tak dużego i skomplikowanego teleskopu, jak ELT, nie jest wolne od ryzyka, dopóki nie zostanie ukończone i teleskop nie zacznie działać.

Dyrektor Generalny ESO, Xavier Barcons, mówi: „ELT jest największym naziemnym teleskopem optycznym i bliskiej podczerwieni następnej generacji. Również jego budowa jest najbardziej zaawansowana. Osiągnięcie 50% ukończenia to nie lada wyczyn, biorąc pod uwagę wyzwania nieodłącznie związane z wielkimi, złożonymi projektami. Było to możliwe tylko dzięki zaangażowaniu wszystkich w ESO, nieustannemu wsparciu Krajów Członkowskich ESO oraz zaangażowaniu naszych partnerów w przemyśle i konsorcjach instrumentów. Jestem niezwykle dumny, że ELT osiągnął ten kamień milowy.

ELT, który według planów ma ma zacząć obserwacje naukowe w 2028 roku, zajmie się takimi pytaniami w astronomii, jak: Czy jest jesteśmy samo we Wszechświecie? Czy prawa fizyki są uniwersalne? Jak powstały pierwsze gwiazdy i galaktyki? Radykalnie zmieni to, co wiemy o naszym Wszechświecie i zmusi do ponownego przemyślenia naszego miejsca w kosmosie.

Uwagi
Procent ukończenia ELT oszacowano na podstawie „wartości wypracowanej”, metryki stosowanej w zarządzania projektami do oceny postępów w projekcie, która bierze pod uwagę harmonogram i koszty. Aktualnie ELT realizuje plan projektu w 50%..





Przeczytaj więcej:

• Obraz z kamery internetowej