Olimpiada Astronomiczna przebiega w trzech etapach.
Zadania zawodów I stopnia są rozwiązywane w warunkach pracy domowej.
Zadania zawodów II i III stopnia mają charakter pracy samodzielnej.
Zawody finałowe odbywają się w Planetarium Śląskim.
Tematyka olimpiady wiąże ze sobą astronomię, fizykę i astronomiczne aspekty geografii.
Organizatorem konkursu astronomicznego jest Fundacja dla Uniwersytetu Jagiellońskiego a patronat nad akcją sprawuje Obserwatorium Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika będące instytutem Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Zobacz szczegóły »
The nearest stars to the Sun (infographic)
Graphic representation of the relative distances between the nearest stars and the Sun. Barnard’s star is the second closest star system to the Sun, and the nearest single star to us.
Źródło: IEEC/Science-Wave – Guillem RamisaKorzystając z Bardzo Dużego Teleskopu (VLT), należącego do Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO), astronomowie odkryli egzoplanetę krążącą wokół gwiazdy Barnarda, najbliższej względem Słońca pojedynczej gwiazdy. Nowo odkryta planeta ma masę co najmniej połowy masy Wenus, a rok na niej trwa zaledwie nieco więcej niż trzy ziemskie dni. Obserwacje sugerują także, że mogą istnieć trzy dodatkowe kandydatki na planety, na różnych orbitach wokół gwiazdy. Oddalona o zaledwie sześć lat świetlnych, gwiazda Barnarda jest drugim najbliższych systemem gwiazdowym – po systemie potrójnym Alfy Centauri – i najbliższą pojedynczą gwiazdą względem Układu Słonecznego. Dzięki swojej bliskości, jest to główny cel w poszukiwaniach egzoplanet podobnych do Ziemi. Pomimo obiecującej detekcji w 2018 roku, do tej pory nie było potwierdzonych planet okrążających gwiazdę Barnarda.
Odkrycie nowej egoplanety – ogłoszone w dzisiejszej publikacji w czasopiśmie „Astronomy & Astrophysics” – jest wynikiem obserwacji wykonywanych przez ostatnie pięć lat przy pomocy teleskopu VLT, znajdującego się w Obserwatorium Paranal w Chile. „Nawet jeśli zajmuje to dużo czasu, zawsze mamy przekonanie, że możemy coś znaleźć” mówi Jonay González Hernández, badacz z Instituto de Astrofísica de Canarias w Hiszpanii, pierwszy autor publikacji. Zespól poszukiwał sygnałów od ewentualnych planet pozasłonecznych w ekosferze (strefie nadającej się do zamieszkania) gwiazdy Barnarda – obszarze, w którym ciekła woda może istnieć na powierzchni planety. Czerwone karły, takie jak gwiazda Barnarda, często są wybierane za cel obserwacji przez astronomów, ponieważ małomasywne planety skaliste są tam łatwiejsze do wykrycia, niż w przypadku większy gwiazd podobnych do Słońca. [1]
Barnard b [2], jak nazwano nowo odkrytą planetę, jest dwadzieścia razy bliżej gwiazdy Barnarda niż Merkury od Słońca. Okrąża gwiazdę co 3,15 dnia ziemskiego i ma temperaturę powierzchniową około 125 °C. “Barnard b to jedna z najmniej masywnych znanych egzoplanet oraz jedna z niewielu znanych o masie mniejszej niż Ziemia. Ale planeta jest zbyt blisko swojej gwiazdy macierzystej, bliżej niż wypada ekosfera” wyjaśnia González Hernández. „Nawet biorąc pod uwagę, iż gwiazda jest o około 2500 stopni chłodniejsza niż Słońce, jest tam zbyt gorąco, aby utrzymać ciekłą wodę na powierzchni.”
Do swoich obserwacji zespół użył ESPRESSO, bardzo precyzyjnego instrumentu zaprojektowanego do pomiarów chybotania się gwiazdy spowodowanego grawitacyjnym przyciąganiem jednej lub więcej orbitujących wokół niej planet. Wyniki uzyskane z tych obserwacji zostały potwierdzone przez dane z innych instrumentów, także specjalizujących się w polowaniu na planety pozasłoneczne: HARPS w Obserwatorium La Silla, należącym do ESO, HARPS-N i CARMENES. Nowe dane nie wspierają jednak istnienia egzoplanety wskazanej w 2018 roku.
Oprócz potwierdzonej jednej planety, międzynarodowa grupa badawcza znalazła także wskazówki sugerujące istnienie trzech dodatkowych kandydatek na egzoplanet krążących wokół tej samej gwiazdy. Kandydatki te wymagają jednak dodatkowych obserwacji przy pomocy ESPRESSO, aby można je było uznać za potwierdzone. „Potrzebujemy teraz kontynuacji obserwowania tej gwiazdy, aby potwierdzić sygnały od pozostałych kandydatek” mówi Alejandro Suárez Mascareño, naukowiec z Instituto de Astrofísica de Canarias, współautor badań. „Odkrycie tej planety, razem innymi wcześniejszymi odkryciami, takimi jak Proxima b i d, pokazuje, że nasze kosmiczne podwórko jest pełne małomasywnych planet.”
Ekstremalnie Wielki Teleskop (ELT), obecnie w trakcie budowy przez ESO, dokona transformacji na polu badań egzoplanet. Jego instrument ANDES pozwoli naukowcom na wykrycie więcej małych, skalistych planet w ekosferach wokół pobliskich gwiazd, będących poza zasięgiem obecnych teleskopów. Pozwoli także na zbadanie składu atmosfer tych obiektów.