Na naszym rynku typowymi negatywowymi błonami barwnymi są błony ORWOCOLOR produkcji firmy ORWO z NRD. Są to materiały wielowarstwowe, bazujące na subtraktywnej syntezie barw. Spotykamy trzy rodzaje tych błon: NC-19, NC-21 i NC-3. Przyjrzyjmy się bliżej każdej z nich.
Błona ORWOCOLOR NC-19 jest błoną uniwersalną o takim pośrednim uczuleniu spektralnym, że można ją naświetlać zarówno przy świetle dziennym (lub przy odpowiadającym mu świetle elektronowych lamp błyskowych), jak też przy świetle żarówek, czyli świetle sztucznym. Zależnie od rodzaju oświetlenia (dzienne albo sztuczne) negatywy będą wykazywały pewne odchylenia barwne. Nie mają one jednak większego znaczenia, bowiem bez trudu powinny dać się skorygować w procesie kopiowania przy wykonywaniu pozytywów. Należy tu jednak przestrzec przed mieszaniem światła, a więc sytuacją, w której fotografowany obiekt lub jego fragmenty są oświetlone równocześnie światłem dziennym bądź równoważnym mu
światłem elektronowych lamp błyskowych i światłem sztucznym. Ponieważ każde z tych świateł powoduje odchylenia barwne w przeciwnym kierunku, nie będzie można w procesie kopiowania równocześnie skorygować tych przeciwstawnych sobie odchyleń. Korygując odchylenia spowodowane przez światło dzienne będzie się bowiem równocześnie zwiększało odchylenia spowodowane przez światło sztuczne, i odwrotnie.
Czułość ogólna błony NC-19 wynosi ISO 64/19 DIN. Jest pną produkowana zarówno w formacie małoobrazkowym, jak też w postaci błony zwojowej typu 120, przystosowanej do użycia w aparatach średnioformatowych. Dzięki swojej uniwersalności błoną ta jest najczęściej stosowanym materiałem do wykonywania zdjęć fotograficznych o różnej tematyce, w różnych warunkach oświetleniowych.
Błona ORWOCOLOR NC-21 jest błoną negatywową o podwyższonej czułości ogólnej i uczuleniu spektralnym przystosowanym jedynie do fotografowania przy świetle dziennym lub świetle elektronowych lamp błyskowych. Gdybyśmy jednak chcieli fotografować na niej przy świetle sztucznym, wówczas na obiektyw aparatu powinniśmy założyć specjalny, przeznaczony do tego celu korekcyjny filtr ciemnoniebieski o wartości 13 dekamiredów, którego współczynnik krotności wynosi ok. 6*. To uczulenie spektralne jest najważniejszą cechą, która różni błonę NC-21 od błony NC-19.
Producentowi tej błony chodziło o przystosowanie jej właściwości do najczęściej spotykanych w praktyce amatorskiej warunków oświetleniowych. W ten sposób uwolniono laboratoria usługowe od konieczności dokonywania dodatkowej korekcji odchyleń barwnych w stosunku do znacznej liczby zdjęć amatorskich wykonywanych przy świetle dziennym lub odpowiadającym mu świetle lamp błyskowych. Korekcja taka w przypadku błony NC-21 będzie niezbędna jedynie dla zdjęć wykonanych bez specjalnego filtru przy świetle sztucznym. W przypadku błony uniwersalnej NC-19 odchylenia wymagające takiej korekcji (w jedną lub drugą stronę) występują zawsze, niezależnie od tego, przy jakim świetle wykonano zdjęcie.
Czułość ogólna błony NC-21 wynosi ISO 100/21 DIN. Jest ona produkowana zarówno w formacie małoobrazkowym, jak i w postaci błony zwojowej typu 120.
Na rynku pojawia się jeszcze trzeci typ negatywowej błony barwnej, oznaczonej symbolem NC-3. Nie jest ona sprzedawana w sklepach fotooptycznych, ale oferują ją do sprzedaży różne punkty usługowe spółdzielni fotograficznych. Błony te są konfekcjonowane w kasetach małoobrazkowych przez te spółdzielnie i sprzedawane najczęściej wraz z opłaconym z góry wywołaniem. Błona NC-3 jest barwną negatywową błoną kinematograficzną, używaną normalnie do wykonywania zdjęć filmowych. Produkowana przez fabrykę ORWO w odcinkach 300 mb, jest cięta w usługowych punktach fotograficznych na odcinki o długości 1,7 mb i ładowana w typowe kasety małoobrazkowe.
Największa różnica w porównaniu z innymi błonami barwnymi polega tu na uczuleniu spektralnym. Błona NC-3 jest przystosowana do zdjęć przy świetle sztucznym (czyli świetle żarówek fotograficznych), bowiem większość zdjęć filmowych jest wykonywana w atelier przy świetle specjalnych reflektorów. Dają one światło bardziej białe niż zwykłe żarówki oświetleniowe (takie samo światło dają specjalne żarówki przewoltowane, np. typu NITR APHOT, zwane też żarówkami fotograficznymi). Błona NC-3 jest więc jakby przeciwieństwem błony NC-21. Jeżeli ktoś chciałby fotografować przy świetle dziennym lub świetle elektronowych lamp błyskowych stosując błonę NC-3, powinien na obiektyw aparatu założyć specjalny filtr korekcyjny, np. ORWO K-14. Jeżeli nie zastosujemy takiego filtru, uzyskane negatywy będą charakteryzowały się silnym odchyleniem barwnym. W skrajnych przypadkach skorygowanie-tego odchylenia w procesie wykonywania barwnych pozytywów może być bardzo utrudnione.
Czułość ogólna błony NC-3 wynosi ISO 64/19 DIN dla światła sztucznego i ISO 40/17 DIN dla światła dziennego przy użyciu filtru K-14. Występuje ona jedynie w postaci taśmy 35 mm, można więc ją używać tylko wówczas, gdy fotografujemy aparatami małoobrazkowymi.
Każdy materiał światłoczuły ulega starzeniu. Na opakowaniu błon jest podana data, przed upływem której błona powinna być naświetlona i wywołana. Wyznacza ona okres gwarancji, w którym producent gwarantuje, że błona zachowuje w pełni wszystkie swoje właściwości. Po przekroczeniu tej daty w emulsji błony następują pewne trwałe zmiany fizykochemiczne, powodujące pogorszenie właściwości błony. Jednym z objawów tych zmian będzie pojawienie się zadymienia barwnego. Zadymienie takie jest po prostu zabarwieniem warstwy emulsji, widocznym szczególnie dobrze na nie naświetlonych fragmentach błony, np. na marginesach z perforacją w błonie małoobrazkowej 35 mm. Oczywiście, zadymienie staje się widoczne dopiero po wywołaniu błony. Wpływa ono na jakość obrazu, powodując pewne zniekształcenia jego barw. Równocześnie z pojawieniem się zadymienia spada zazwyczaj ogólna czułość błony.
Jeżeli błona jest przechowywana w zbyt wysokiej temperaturze, proces starzenia się emulsji ulega znacznemu przyspieszeniu. Niepożądane zmiany właściwości błony nastąpią dużo wcześniej niż przed upływem okresu gwarancji, wyznaczonego datą na opakowaniu błony. I odwrotnie, przechowywanie błony w niskich temperaturach zwalnia tempo starzenia się emulsji, dzięki czemu zachowuje ona w pełni wszystkie swoje właściwości znacznie dłużej niż to wynikałoby z podanej na opakowaniu daty. Tak więc w celu przedłużenia żywotności błon barwnych należy przechowywać je w temperaturze nie przekraczającej + 4°C. Warunki takie zapewnia jedynie domowa chłodziarka. Tam też należy trzymać zarówno błony nie naświetlone, jak też błony naświetlone, a nie wywołane. Oczywiście, należy starać się o to, aby błony naświetlone zostały możliwie szybko wywołane.
Chowając błony do chłodziarki należy zabezpieczyć je dodatkowo przed wilgocią przez zamknięcie w hermetycznym pudełku czy słoiku. Można też błony umieścić w szczelnym woreczku polietylenowym, a następnie woreczek ten zamknąć przez zaspawanie go na gorąco. Takie opakowanie zbiorcze można teraz umieścić w chłodziarce.
Po wyjęciu błon z chłodziarki nie wolno natychmiast otwierać opakowań fabrycznych. Błony powinny pozostawać razem z opakowaniem przez co najmniej godzinę w pomieszczeniu, powoli ogrzewając się do temperatury pokojowej. Uniknie się w ten sposób osiadania rosy (skraplania się pary wodnej zawartej w powietrzu) na zimnych błonach, a co za tym idzie zapobiegnie sklejaniu się między sobą jej zwojów. Pamiętać bowiem należy, że błona ma warstwę emulsji, której podstawowym składnikiem jest żelatyna, a ta zwilżona staje się lepka.
Nie należy robić zbyt wielkich zapasów błon barwnych, aby nie narazić się na ich przeterminowanie. Ponieważ jednak nieregularność w zaopatrzeniu rynku zmusza nas do posiadania pewnego, niewielkiego zapasu błon, powinniśmy je zawsze przechowywać w domowej chłodziarce. Znalezienie w niej odpowiedniego kącika nie powinno nastręczyć dużych trudności. Ale tak jest tylko w naszym własnym domu. Podczas podróży, urlopu czy wędrówki turystycznej znalezienie miejsca, w którym panuje niska temperatura, jest często niewykonalne. Pozostaje nam jedynie chronić błony przed podwyższoną temperaturą. Nie należy więc nigdy kłaść ich w miejscach, do których docierają bezpośrednio promienie słoneczne. Błony powinny być ponadto zapakowane głęboko w bagażu. Bagażu tego nie należy zostawiać na słońcu, starając się znaleźć dla niego miejsce ocienione i, o ile to możliwe, przewiewne. Uwaga ta dotyczy nie tylko błon barwnych, lecz również aparatu fotograficznego, w którym znajduje się załadowana błona. W żadnym przypadku nie wolno wieźć błon czy aparatu fotograficznego na półce pod tylnym oknem samochodu lub w schowku deski rozdzielczej pod przednią szybą. Nie powinno się również wieźć ich na wierzchu pod pokrywą bagażnika, aby ciepło płynące od nagrzanej słońcem pokrywy nie dotarło do błon.
Wszystkie te zalecenia mogą się nam wydawać przesadne. Trzeba zdać sobie jednak sprawę z faktu, iż podwyższona temperatura znacznie przyspiesza starzenie się błon. Błona wystawiona na działanie wysokich temperatur w okresie kilku tygodni trwania urlopu zestarzeje się bardziej niż w ciągu roku w przypadku przechowywania jej w temperaturze poniżej 10°C. Efektem tego będzie jej zadymienie oraz związane z tym zniekształcenia barw. Warto więc chyba podjąć wszelkie zabezpieczające nas przed tym, a opisane wyżej, chociaż czasami może nieco uciążliwe starania i zabiegi.
Nadmierna wilgotność powietrza prowadzi do pęcznienia warstwy emulsyjnej błon, do jej sklejania się lub — w krańcowych przypadkach, w zasadzie tylko w klimacie tropikalnym — do rozwijania się flory bakteryjnej w żelatynie emulsji. Podobnie niekorzystne warunki mogą zaistnieć w okresach deszczowych podczas wakacji, zwłaszcza gdy mieszkamy pod namiotem.
Zadymienie błon barwnych, a także zniekształcenia barw mogą być również spowodowane dostępem do emulsji takich substancji lotnych, jak siarkowodór, amoniak czy formalina. Oprócz nich bardzo niebezpieczne dla błon są różnego rodzaju związki aromatyczne, np. wchodzące w skład żywic znajdujących się w świeżych deskach z drewna iglastego. Wspomnieć tu należy też o substancjach używanych do wyrobu farb i lakierów. Również tlen zawarty w powietrzu, działając przez dłuższy czas, może powodować zadymienie emulsji światłoczułej. Dlatego też aparat z założoną błoną trzeba szczególnie chronić przed tego rodzaju wpływami. Nie należy więc go trzymać w pomieszczeniach, gdzie przechowuje się chemikalia, lakiery czy pasty do podłogi, a także w szafach ze świeżego drewna czy świeżo pomalowanych farbą, lakierem, pokostem lub politurą. Nie można też trzymać go w szafie, w której przechowuje się chemikalia fotograficzne. Aparat z założoną błoną trzymamy więc w miejscu wolnym od wymienionych czynników, z dala od wszelkich źródeł ciepła, od kuchni — bo w gazie, na którym gotuje się pożywienie ,zawarte są związki siarki — oraz od ustępów, bowiem w wyziewach ustępowych znajdują się amoniak i siarkowodór.
Zapamiętaj:
- Błona ORWOCOLOR NC-19 jest przystosowana zarówno do światła dziennego, jak i sztucznego.
- Błona ORWOCOLOR NC-21 jest przystosowana do światła dziennego.
- Błona ORWOCOLOR NC-3 jest przystosowana do światła sztucznego.
- Błony barwne należy przechowywać w możliwie niskiej temperaturze, a więc np. w domowej chłodziarce po zamknięciu w hermetycznym naczyniu.
- Po wyjęciu błon z chłodziarki należy przed ich rozpakowaniem pozwolić im na nagrzanie się do temperatury pokojowej, co trwa około jednej godziny.
- W czasie podróży błony chowamy w głębi bagażu, który należy chronić przed promieniami słońca i działaniem innych źródeł ciepła. Bagaż powinno się trzymać w ocienionym i przewiewnym miejscu.
- Aparat załadowany błoną przechowuje się z dala od wszelkich źródeł ciepła oraz w takim miejscu, aby nie miały do niego dostępu żadne gazy czy wyziewy, mogące działać zadymiające na umieszczoną w aparacie błonę.
