Olimpiada Astronomiczna przebiega w trzech etapach.
Zadania zawodów I stopnia są rozwiązywane w warunkach pracy domowej.
Zadania zawodów II i III stopnia mają charakter pracy samodzielnej.
Zawody finałowe odbywają się w Planetarium Śląskim.
Tematyka olimpiady wiąże ze sobą astronomię, fizykę i astronomiczne aspekty geografii.
Organizatorem konkursu astronomicznego jest Fundacja dla Uniwersytetu Jagiellońskiego a patronat nad akcją sprawuje Obserwatorium Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika będące instytutem Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Zobacz szczegóły »
W roku 2008 wystąpią dwa zaćmienia Słońca: obrączkowe, widoczne 7 lutego z południowych obszarów podbiegunowych Ziemi, oraz całkowite, widoczne 1 sierpnia w Azji. Drugie z wymienionych zaćmień widoczne będzie w Polsce jako częściowe. Dojdzie także do dwóch zaćmień Księżyca: całkowitego 21 lutego i częściowego 16 sierpnia. Obydwa te zaćmienia będzie można obserwować w Polsce. W 2008 roku kilkakrotnie dojdzie do zakryć gromady otwartej Plejady przez Księżyc. Z Polski można będzie te zjawiska obserwować w dniach: 12 marca, 23 sierpnia, 20 września oraz 12 listopada. Można będzie także obserwować zakrycia planet przez Księżyc: 10 maja zakrycie Marsa i 1 grudnia zakrycie Wenus. W 2008 roku do Słońca zbliży się 40 znanych komet, z których dwie będzie można być może obserwować nawet przez większe lornetki.
Słońce Słońce, w swym ruchu rocznym po ekliptyce, 22 września przekracza równik niebieski w punkcie równonocy jesiennej, wstępując w znak Wagi, co rozpoczyna astronomiczną jesień. Dni stają się ciągle coraz krótsze. W Warszawie 1 września Słońce wschodzi o 3h48m, zachodzi o 17h23m, a 30 września wschodzi o 4h36m, zachodzi o 16h15m. Księżyc Bezksiężycowe noce będziemy mieli na początku i pod koniec września, bowiem kolejność faz Księżyca jest w tym miesiącu następująca: pierwsza kwadra 7d14h04m, pełnia 15d09h13m, ostatnia kwadra 22d05h04m i nów 29d08h12m. W apogeum Księżyc znajdzie się 7 września o 15h00m a w perygeum 20 września o 3h30m. Planety, planety karłowate i planetoidy Merkury znajduje się na niebie w pobliżu Słońca i jest niewidoczny. Wieczorem teoretycznie można tuż nad południowo-zachodnim horyzontem próbować dostrzec Wenus, jednak pod koniec miesiąca, w godzinę po zachodzie Słońca, wzniesie się ona na wysokość zaledwie 2°, co czyni jej obserwacje praktycznie niemożliwymi, pomimo jasności wynoszącej aż -4m. Na podobnej wysokości nad horyzontem wznosi się na początku września Mars, jednak przy jasności zaledwie +1,7m jego dostrzeżenie w blasku zorzy wieczornej jest niemożliwe. W połowie miesiąca planeta zbliża się na niebie do Słońca, ginąc całkowicie w jego blasku. W pierwszej połowie nocy można zobaczyć Jowisza, świecącego z jasnością -2,1m na wysokości 15° nad południowym horyzontem na tle gwiazdozbioru Strzelca. Przez teleskopy można obserwować struktury chmur planety oraz zjawiska w układzie jej największych satelitów. Merkury i Saturn nad wschodnim horyzontem (w Warszawie) na początku świtu cywilnego we wrześniu i październiku 2008 (około godzinę przed wschodem Słońca). Nad ranem, w połowie miesiąca, nisko nad wschodnim horyzontem pojawia się Saturn, świecący w gwiazdozbiorze Lwa z jasnością 1,0m. Obserwacja planety stanie się możliwa pod koniec września, gdy na początku świtu cywilnego, czyli godzinę przed wschodem Słońca, wzniesie się na wysokość 14° nad wschodnim horyzontem. Przez teleskop będziemy mogli obserwować tarczę planety o średnicy 16'' oraz jej pierścienie, których płaszczyzna bliska będzie płaszczyźnie ekliptyki. Geometria ta sprawi, że blask pierścieni nie przeszkodzi w dostrzeżeniu słabych księżyców Saturna nawet przez niewielkie teleskopy amatorskie. Przez całą noc w gwiazdozbiorze Wodnika widoczny jest Uran (o jasności 5,7m), a w pierwszej połowie nocy w gwiazdozbiorze Koziorożca możemy obserwować Neptuna (7,8m). Małe średnice tarcz tych planet (odpowiednio 3,7'' i 2,3'') utrudniają dostrzeżenie jakichkolwiek szczegółów powierzchniowych nawet przez większe teleskopy amatorskie, jednak już teleskop o średnicy przynajmniej 10 cm i powiększeniu 100× pozwoli na dostrzeżenie tarczy Urana oraz odróżnienie obrazu Neptuna od obrazów dyfrakcyjnych sąsiednich gwiazd o podobnych jasnościach. Trasa planetoidy (4) Vesta na tle gwiazd gwiazdozbioru Wieloryba we wrześniu i październiku 2008 (zaznaczone gwiazdy do 10m). Planeta karłowata (134340) Pluton jest jeszcze widoczna wieczorem w gwiazdozbiorze Węża, jednakże jej jasność wynosi jedynie 13,9m i do jej zaobserwowania niezbędny jest teleskop o średnicy zwierciadła przynajmniej 15 cm. We wrześniu w pobliżu opozycji znajdują się jasne planetoidy: (2) Pallas (jasność 8,7m). 7 IX: 4h56,0m, -9°39'; 17 IX: 5h07,1m, -12°08'; 27 IX: 5h16,5m, -14°54'. (4) Vesta (jasność 6,5m). 7 IX: 3h00,7m, +7°09'; 17 IX: 3h01,0m, +6°40'; 27 IX: 2h58,4m, +6°03'. Meteory We wrześniu można obserwować meteory z kilku słabo zbadanych rojów o niskiej aktywności, z radiantami w gwiazdozbiorach Barana, Perseusza, Kasjopei i Woźnicy, być może związanych genetycznie z kometą Kiesa (1911 II). Od 5 do 17 września promieniują meteory z roju wrześniowych Perseidów (SPE). Radiant meteorów leży w gwiazdozbiorze Perseusza i ma współrzędne: α = 4h00m, δ = +47°. Maksimum aktywności tego mało aktywnego roju przypada 9 września o 3h. W tym roku w porannych obserwacjach tych szybkich meteorów nie będzie przeszkadzał Księżyc po pierwszej kwadrze. Położenie i ruch własny radiantów meteorowych alfa Aurigidów (AUR) w okresie od 25 sierpnia do 10 września 2008 i delta Aurigidów (DAU) w okresie od 5 września do 10 października 2008. Do tej samej rodziny rojów meteorowych należą, promieniujące od 25 sierpnia do 8 września, alfa Aurigidy (AUR). W latach 1935, 1986 i 1994 odnotowano zwiększenia aktywności roju (ZHR = 40). Radiant meteorów leży w gwiazdozbiorze Woźnicy i ma współrzędne: α = 5h36m, δ = +42°. Maksimum aktywności tego mało aktywnego roju przypada jeszcze 31 sierpnia. W tym roku w obserwacjach szybkich, często pozostawiających ślady, meteorów będzie przeszkadzał Księżyc w nowiu. Od 18 września do 10 października można natomiast obserwować meteory z mało aktywnego roju delta Aurigidów (DAU), których radiant ma współrzędne: α = 5h52m, δ = +49°. Maksimum aktywności tego mało aktywnego roju przypada 9 września i w jego porannych obserwacjach nie będzie przeszkadzał Księżyc po pierwszej kwadrze. Przez cały wrzesień możemy też obserwować wolne, czerwonawe i często jasne meteory z mało aktywnego, ekliptycznego Źródła Przeciwsłonecznego (ANT), dawniej wydzielane w oddzielny rój Piscidów (SPI), wiązany z kometą Morehouse'a z 1907 r. Radiant meteorów, w ciągu miesiąca przesuwający się wzdłuż ekliptyki, leży w gwiazdozbiorze Ryb w pobliżu punktu Barana i 15 września ma współrzędne: α = 0h20m, δ = +3°.
Szczegóły:
1d14h Złączenie Wenus z Księżycem w odl. 6°. 1d21h Złączenie Merkurego z Księżycem w odl. 3°. 2d03h Złączenie Marsa z Księżycem w odl. 5°. 3d19h Maksymalna libracja Księżyca (7,8°) w kierunku Mare Humboldtianum (oświetlone). 4d02h Saturn w koniunkcji ze Słońcem. 7d03h Złączenie Merkurego z Marsem w odl. 3°. 8d03h Jowisz nieruchomy w rektascensji. 9d23h48m Gwiazda zmienna zaćmieniowa Algol (β Per) osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 2,1m do 3,4m. 10d00h Złączenie Jowisza z Księżycem w odl. 3°. 11d00h Minimalna libracja Księżyca (4,5°) w kierunku Sinus Iridium (zacieniona). 11d04h Merkury w maksymalnej elongacji wschodniej od Słońca w odległości 27°. 11d23h49m Gwiazda zmienna zaćmieniowa HU Tau osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,9m do 6,7m. 12d03h Złączenie Wenus z Marsem w odl. 0,3°. 12d16h Złączenie Merkurego z Wenus w odl. 4°. 12d20h37m Gwiazda zmienna zaćmieniowa Algol (β Per) osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 2,1m do 3,4m. 12d20h38m Gwiazda zmienna η Aql (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5m). 13d03h Złączenie Neptuna z Księżycem w odl. 0,3°. 13d11h Uran w opozycji do Słońca. 13d22h12m Gwiazda zmienna δ Cep (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5m). 14d01h10m Gwiazda zmienna zaćmieniowa HU Tau osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,9m do 6,7m. 15d06h Złączenie Urana z Księżycem w odl. 3°. 15d20h12m Gwiazda zmienna zaćmieniowa U Oph osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,9m do 6,6m. 18d04h Maksymalna libracja Księżyca (6,9°) w kierunku krateru Clavius (oświetlony). 18d19h41m Gwiazda zmienna zaćmieniowa 1143 Cyg osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,9m do 6,4m. 20d00h53m Gwiazda zmienna η Aql (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5m). 20d03h Odkrycie gromady otwartej Plejady przy ciemnym brzegu Księżyca przed ostatnią kwadrą, widoczne w całej Polsce (gwiazda 19 Tau — Taygeta: Zielona Góra 3h33m — Lublin 3h42m). 22d15h44m Słońce wstępuje w znak Wagi, jego długość ekliptyczna wynosi wówczas 180°, mamy zrównanie dnia z nocą i początek jesieni astronomicznej. 23d00h Złączenie Merkurego z Marsem w odl. 4°. 24d Gwiazda zmienna długookresowa S CrB (miryda) (15h21,1m, +31°22') osiąga maksimum jasności (7,3m). 24d05h Merkury nieruchomy w rektascensji. 24d17h Minimalna libracja Księżyca (4,2°) w kierunku Mare Fecunditatis (zacienione). 26d23h02m Gwiazda zmienna zaćmieniowa WW Aur osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,8m do 6,6m. 27d Gwiazda zmienna długookresowa R Ser (miryda) (15h50,7m, +15°08') osiąga maksimum jasności (6,9m). 27d16h Złączenie Saturna z Księżycem w odl. 5°. 28d17h55m Gwiazda zmienna ζ Gem (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,6m). 30d00h35m Gwiazda zmienna δ Cep (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5m). 30d09h Złączenie Merkurego z Księżycem w odl. 2°.