Kolejna garść informacji o tym co możńa zobaczyć na niebie w miesiący grudniu. Zgodnie z kalendarium można zaplanowac obserwacje, a napewno każdy znajdzie coś dla siebie.
Słońce
Słońce w swym ruchu rocznym po ekliptyce zmierza w kierunku punktu przesilenia zimowego: 21 grudnia osiąga najniższy punkt ekliptyki pod równikiem niebieskim i wstępując w znak Koziorożca rozpoczyna astronomiczną zimę. Dni są nadal coraz krótsze. W Warszawie 1 grudnia Słońce wschodzi o 6h23m, zachodzi o 14h27m, 21 grudnia wschodzi o 6h43m, zachodzi o 14h25m, a 31 grudnia wschodzi o 6h45m, ale zachodzi o 14h33m.
Księżyc
Bezksiężycowe noce będziemy mieli pod koniec grudnia, bowiem kolejność faz Księżyca jest w tym miesiącu następująca: pierwsza kwadra 5d21h26m, pełnia 12d16h37m, ostatnia kwadra 19d10h29m i nów 27d12h22m. W perygeum Księżyc znajdzie się 12d21h42m, natomiast w apogeum 26d17h47m.
Planety, planety karłowate i planetoidy
Pod koniec grudnia wieczorem, bardzo nisko nad południowo-zachodnim horyzontem, można próbować dostrzec Merkurego. W dniu 31 grudnia, pod koniec zmierzchu cywilnego, planeta wznosić się będzie na wysokości ponad 4°, świecąc wtedy z jasnością -0,7m. Przez teleskop można będzie zaobserwować tarczę Merkurego o średnicy 6'', w fazie zbliżającej się do kwadry.
Szybko poprawiają się warunki wieczornej widzialności Wenus. O ile na początku miesiąca, w około godzinę po zachodzie Słońca, zobaczymy planetę na wysokości jedynie 11° nad południowo-zachodnim horyzontem, to pod koniec grudnia wzniesie się ona na wysokość przekraczającą 21°. W tym samym czasie rosła będzie średnica tarczy planety, osiągając 20'', przy fazie zmniejszającej się do kwadry.
Mars znajduje się na niebie w pobliżu Słońca i jest niewidoczny.
W grudniu szybko pogarszają się warunki widzialności Jowisza. Na początku miesiąca zobaczymy go jeszcze wieczorem, w godzinę po zachodzie Słońca, na wysokości 13° nad południowo-zachodnim horyzontem, jednak pod koniec grudnia będzie już znikał w zorzy wieczornej na wysokości zaledwie 6°.
Nad ranem w gwiazdozbiorze Lwa możemy nadal obserwować Saturna o jasności zaledwie +1,0m. W tym samym czasie układ pierścieni Saturna stanie się praktycznie niewidoczny, w związku z ustawieniem jego krawędzi w kierunku Ziemi, co ułatwi znacznie dostrzeżenie słabych księżyców planety nawet przez teleskopy amatorskie. Już przez lornetkę dostrzeżemy Tytana (8,4m), teleskop o średnicy 10 cm umożliwi zobaczenie Tethys (10,2m), Dione (10,4m), Rheę (9,7m) i Iapetusa (od 10,1m w maksymalnej elongacji zachodniej do 12,1m w maksymalnej elongacji wschodniej), natomiast teleskop o średnicy 25 cm pozwoli powiększyć naszą „kolekcję” o Mimasa (12,9m) i Enceladusa (11,7m).
Urana można obserwować wieczorem w gwiazdozbiorze Wodnika, na praktycznie stałej wysokości ok. 30° nad południowo-zachodnim horyzontem.
Również wieczorem można próbować dostrzec znacznie słabszego Neptuna, jednak będzie to trudne w związku z jego położeniem zaledwie 16° nad południowo-zachodnim horyzontem (w półtorej godziny po zachodzie Słońca).
Planeta karłowata (134340) Pluton nadal znajduje się na niebie w pobliżu Słońca i jest niewidoczna.
Planeta karłowata (1) Ceres jest nadal widoczna nad ranem w gwiazdozbiorze Lwa:
6 XII: 10h58,0m, +17°19', 8,3m; 16 XII: 11h07,0m, +17°22', 8,1m; 26 XII: 11h14,1m, +17°41', 8,0m.
W grudniu w pobliżu opozycji znajdują się jasne planetoidy:
(2) Pallas, (jasność 8,0m): 6 XII: 5h11,6m, -32°34'; 16 XII: 5h02,8m, -32°54'; 26 XII: 4h54,5m, -32°21', 5 I 2009: 4h48,2m, -31°00'.
(4) Vesta, (jasność 7,1m): 6 XII: 2h03,5m, +3°07'; 16 XII: 2h01,1m, +3°39'; 26 XII: 2h01,4m, +4°25', 5 I 2009: 2h04,2m, +5°23'.
Meteory
Od 27 listopada do 17 grudnia promieniują meteory ze słabo zbadanego roju Monocerotydów (MON). Radiant meteorów leży w gwiazdozbiorze Jednorożca i ma współrzędne: α = 6h40m, δ = +8°. Maksimum aktywności MON przypada w tym roku 8 grudnia, jednak istnieją obserwacje świadczące również o drugim maksimum, ok. 15 grudnia. Strumień jest wizualnie słaby, jednak bardzo mało zbadany i pilnie wymagający obserwacji zwłaszcza, że tegorocznym obserwacjom meteorów w okresie głównego maksimum nie będzie przeszkadzał Księżyc po pierwszej kwadrze.
Od 7 do 17 grudnia promieniują meteory z roju Geminidów (GEM) związanego z planetoidą (prawdopodobnie „wygasłą” kometą) (3200) Phaeton. Radiant Geminidów leży w gwiazdozbiorze Bliźniąt i w momencie maksimum aktywności w dniu 13 grudnia o 23 UT ma współrzędne: α = 7h28m, δ +33°. Strumień jest zawsze obfity, jednak jego wewnętrzna struktura pozostaje nadal słabo zbadana, toteż wymaga on obserwacji nie tylko w momencie przewidywanego maksimum. W obserwacjach tych meteorów będzie jednak bardzo przeszkadzał Księżyc tuż po pełni.
Od 12 grudnia do 23 stycznia promieniują meteory ze słabo zbadanego roju Coma Berenicidów (COM). Radiant meteorów leży w gwiazdozbiorze Warkocza i ma współrzędne: α = 11h40m, δ = +25°. Maksimum aktywności COM przypada w tym roku 29 grudnia. Strumień jest wizualnie słaby, jednak bardzo interesujący i wymagający obserwacji, zwłaszcza w celu wyznaczenia dokładnego momentu maksimum. Tegorocznym obserwacjom meteorów nie będzie przeszkadzał Księżyc tuż po nowiu.
Od 17 do 26 grudnia promieniują meteory z bardzo słabo zbadanego roju Ursydów (URS), związanego z kometą 8P/Tuttle. Radiant meteorów leży w gwiazdozbiorze Małej Niedźwiedzicy i ma współrzędne: α = 14h28m, δ = +76°. Maksimum aktywności URS przypada w tym roku 22 grudnia o 7:30 UT. Strumień jest słaby, jednak w latach 1945 i 1986 zanotowano jego silne rozbłyski. Zwiększona aktywność, aż do ZHR równego 30 i więcej, była również obserwowana w latach 1988, 1994, 2000 i 2006. W bieżącym roku spodziewana jest również jego zwiększona aktywność, w związku z bliskością macierzystej komety. Tegorocznym obserwacjom tego interesującego roju nie będzie przeszkadzał zbliżający się do nowiu Księżyc.
Kalendarium:
1d03h Minimalna libracja Księżyca (3,8°) w kierunku Sinus Iridium (zacieniona).
1d09h Złączenie Wenus z Jowiszem w odl. 2°.
1d16h Zakrycie planety Wenus (-4,1m) przez ciemny brzeg Księżyca po nowiu, widoczne w całej Polsce (Szczecin 16h09m — Krosno 16h26m).
1d17h Złączenie Jowisza z Księżycem w odl. 2°.
1d17h Złączenie Wenus z Księżycem w odl. 0,08°.
2d Księżyc Saturna Tytan w maksymalnej elongacji wschodniej.
4d03h Złączenie Neptuna z Księżycem w odl. 1°.
4d03h15m Gwiazda zmienna zaćmieniowa WW Aur osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,8m do 6,6m
5d Gwiazda zmienna długookresowa R Boo (miryda) (14h37,2m, +26°44') osiąga maksimum jasności (7,2m)
5d00h18m Gwiazda zmienna zaćmieniowa Algol (β Per) osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 2,1m do 3,4m
5d22h Mars w koniunkcji ze Słońcem.
6d21h Zakrycie gwiazdy λ Psc (4,5m) przez ciemny brzeg Księżyca po pierwszej kwadrze, widoczne w całej Polsce (Wrocław 21h51m — Gdańsk 21h54m).
7d Gwiazda zmienna długookresowa R Aql (miryda) (19h06,4m, +8°14') osiąga maksimum jasności (6,1m)
7d21h07m Gwiazda zmienna zaćmieniowa Algol (β Per) osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 2,1m do 3,4m
7d23h30m Gwiazda zmienna η Aql (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5m)
8d01h Maksymalna libracja Księżyca (9,6°) w kierunku krateru Schickard (zacieniony).
8d18h52m Gwiazda zmienna δ Cep (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5m)
8d19h14m Gwiazda zmienna ζ Gem (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,6m)
9d Gwiazda zmienna długookresowa RS Lib (miryda) (15h24,3m, -22°55') osiąga maksimum jasności (7,5m)
10d Księżyc Saturna Tytan w maksymalnej elongacji zachodniej.
14d Gwiazda zmienna długookresowa R Tri (miryda) (2h37,0m, +34°16') osiąga maksimum jasności (6,2m)
14d00h Minimalna libracja Księżyca (4,1°) w kierunku Mare Australe (zacienione).
14d03h39m Gwiazda zmienna δ Cep (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5m)
15d03h44m Gwiazda zmienna η Aql (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5m)
16d18h15m Gwiazda zmienna zaćmieniowa WW Aur osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,8m do 6,6m
18d Księżyc Saturna Tytan w maksymalnej elongacji wschodniej.
18d21h Złączenie Saturna z Księżycem w odl. 6°.
18d22h51m Gwiazda zmienna ζ Gem (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,6m)
19d Gwiazda zmienna długookresowa RR Sgr (miryda) (19h55,9m, -29°11') osiąga maksimum jasności (6,8m)
20d16h Maksymalna libracja Księżyca (9,4°) w kierunku Mare Humboldtianum (zacienione).
21d12h04m Słońce wstępuje w znak Koziorożca, jego długość ekliptyczna wynosi wówczas 270°; rozpoczyna się zima astronomiczna.
21d18h02m Gwiazda zmienna zaćmieniowa HU Tau osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,9m do 6,7m
21d19h27m Gwiazda zmienna zaćmieniowa WW Aur osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,8m do 6,6m
22d Gwiazda zmienna długookresowa R Aqr (miryda) (23h43,8m, -15°17') osiąga maksimum jasności (6,5m)
22d Gwiazda zmienna długookresowa R Gem (miryda) (7h07,4m, +22°42') osiąga maksimum jasności (7,1m)
22d Gwiazda zmienna długookresowa ο Cet (Mira) (2h19,3m, -2°58') osiąga maksimum jasności (3,4m)
23d19h23m Gwiazda zmienna zaćmieniowa HU Tau osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,9m do 6,7m
24d21h14m Gwiazda zmienna δ Cep (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5m)
25d20h44m Gwiazda zmienna zaćmieniowa HU Tau osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,9m do 6,7m
26d Księżyc Saturna Tytan w maksymalnej elongacji zachodniej.
26d20h39m Gwiazda zmienna zaćmieniowa WW Aur osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,8m do 6,6m
26d23h Złączenie Marsa z Księżycem w odl. 3°.
27d14h Złączenie Wenus z Neptunem w odl. 1,5°.
27d22h05m Gwiazda zmienna zaćmieniowa HU Tau osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,9m do 6,7m
27d22h50m Gwiazda zmienna zaćmieniowa Algol (β Per) osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 2,1m do 3,4m
28d19h Minimalna libracja Księżyca (3,1°) w kierunku Sinus Iridium (zacieniona).
29d02h28m Gwiazda zmienna ζ Gem (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,6m)
29d03h Złączenie Merkurego z Księżycem w odl. 0,07°.
29d09h Złączenie Jowisza z Księżycem w odl. 1,5°.
29d23h26m Gwiazda zmienna zaćmieniowa HU Tau osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,9m do 6,7m
30d19h39m Gwiazda zmienna zaćmieniowa Algol (β Per) osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 2,1m do 3,4m
31d Gwiazda zmienna długookresowa R Cas (miryda) (23h58,4m, +51°24') osiąga maksimum jasności (7,0m)
31d Gwiazda zmienna długookresowa R Cyg (miryda) (19h36,8m, +50°12') osiąga maksimum jasności (7,5m)
31d09h Złączenie Neptuna z Księżycem w odl. 0,7°.
31d15h Złączenie Merkurego z Jowiszem w odl. 1°.
31d21h51m Gwiazda zmienna zaćmieniowa WW Aur osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,8m do 6,6m
