W roku 2009 wystąpią dwa zaćmienia Słońca: obrączkowe, widoczne 26 stycznia z południowej części Oceanu Indyjskiego, oraz całkowite, widoczne 22 lipca we wschodniej Azji. Obydwa zaćmienia będą niewidoczne w Polsce. Dojdzie także do czterech zaćmień Księżyca: trzech częściowych półcieniowych (9 lutego, 7 lipca i 6 sierpnia) oraz częściowego 31 grudnia. Tylko zaćmienie 7 lipca nie będzie widoczne w Polsce.
W 2009 r. kilkakrotnie dojdzie do zakryć gromady otwartej Plejady przez Księżyc. Z Polski można będzie te zjawiska obserwować w dniach: 7 stycznia, 30 marca oraz 18 lipca. 10 maja i 21 października zostanie natomiast zakryta najjaśniejsza gwiazda w gwiazdozbiorze Skorpiona — Antares.
W 2009 roku do Słońca zbliży się 39 znanych komet, z których dwie będzie można obserwować nawet przez lornetki.
Słońce
Ziemia w swym ruchu po orbicie okołosłonecznej znajdzie się najbliżej Słońca 4 stycznia o 15h, a zatem Słońce będzie wtedy w perygeum w odległości około 147 mln km. Dni stają się coraz dłuższe. W Warszawie 1 stycznia Słońce wschodzi o 6h45m, zachodzi o 14h34m, a 31 stycznia wschodzi o 6h18m, zachodzi o 15h21m. W styczniu Słońce wstępuje w znak Wodnika.
W dniu 26 stycznia wystąpi obrączkowe zaćmienie Słońca, niewidoczne w Polsce.
Księżyc
Bezksiężycowe noce będziemy mieli pod koniec stycznia, bowiem kolejność faz Księżyca jest w tym miesiącu następująca: pierwsza kwadra 4d11h56m, pełnia 11d03h27m, ostatnia kwadra 18d02h46m i nów 26d07h55m. W perygeum Księżyc znajdzie się 10 stycznia o 10h53m a w apogeum 23 stycznia o 0h12m.
Planety, planety karłowate i planetoidy
W styczniu można będzie oglądać Merkurego zarówno na wieczornym, jak i porannym niebie. W pierwszej połowie miesiąca znajdziemy go wieczorem nisko nad południowo-zachodnim horyzontem, świecącego z jasnością 0m. Godzinę po zachodzie Słońca w dniu 8 stycznia planeta wzniesie się na maksymalną wysokość prawie 7°. Przez teleskop będzie można wtedy zobaczyć tarczę Merkurego o średnicy 7'' w fazie zbliżonej do kwadry. Na niebie porannym Merkury pojawi się pod koniec stycznia, w ostatnim dniu miesiąca na początku świtu cywilnego wznosząc się na wysokość 4° nad południowo-wschodnim horyzontem. Jego jasność wyniesie wtedy zaledwie +1
m, jednak przez teleskop zobaczymy tym razem tarczę planety o małej fazie, o średnicy prawie 10''.
Wieczorem, wysoko nad południowo-zachodnim horyzontem, zobaczymy Wenus, świecącą jako „Gwiazda Wieczorna” z jasnością -4,5
m. W ciągu miesiąca warunki widzialności planety praktycznie nie ulegają zmianie. Przez teleskop będzie można wtedy zobaczyć tarczę Wenus o średnicy 25'', w fazie zbliżonej do kwadry.
Mars i Jowisz znajdują się na niebie w pobliżu Słońca i są niewidoczne.
W drugiej połowie nocy, w gwiazdozbiorze Lwa, widoczny jest Saturn, jako „gwiazda” o jasności 0,8m. W styczniu pierścienie Saturna ustawiają się praktycznie dokładnie swoim brzegiem w kierunku Ziemi, w związku z czym stają się niewidoczne, nie zaświetlając sąsiedztwa planety. Ułatwia to dostrzeżenie słabych księżyców Saturna, zwłaszcza Mimasa (12,9
m) i Enceladusa (11,7
m), nawet przez stosunkowo niewielkie teleskopy amatorskie.
Wieczorem można próbować odnaleźć Urana, świecącego w gwiazdozbiorze Wodnika z jasnością 5,9m, jednak jego wysokość nad horyzontem (mierzona pod koniec zmierzchu astronomicznego, czyli dwie godziny po zachodzie Słońca) zmniejszy się w ciągu miesiąca od prawie 30° do zaledwie 14°. Neptun znajduje się na niebie 16° niżej, co przy jasności zaledwie 8
m sprawia, że już na początku miesiąca jego obserwacja jest bardzo trudna, a w połowie stycznia staje się niemożliwa.
Przez całą noc w gwiazdozbiorze Lwa znajdziemy planetę karłowatą (1) Ceres, osiągającą pod koniec miesiąca jasność 6,6
m:
1 I: 10
h07,1
m, +24°01'; 11 I: 9
h58,8
m, +25°42'; 21 I: 9
h46,7
m, +27°31'; 31 I: 9
h31,6
m, +29°15'.
Planeta karłowata (134340) Pluton wschodzi nad ranem niedługo przed wschodem Słońca i jest niewidoczna, ginąc w blasku zorzy porannej.
W styczniu w pobliżu opozycji znajduje się jasna planetoida: (27) Euterpe, (jasność 8,5
m): 1 I: 7
h24,2
m, +22°36'; 11 I: 7
h01,9
m, +23°23'; 21 I: 6
h41,0
m, +23°55'; 31 I: 6
h24,4
m, +24°12'.
Komety
W styczniu nad ranem, w gwiazdozbiorze Wagi, coraz wyżej nad południowo-wschodnim horyzontem, będzie można przy pomocy lornetek obserwować kometę C/2007 N3 (Lulin), która 31 stycznia, na dwie godziny przed wschodem Słońca, wzniesie się na wysokość 22°:
1 I: 15
h59,9
m, -19°41', 8,7
m; 11 I: 15
h52,6
m, -19°21', 8,3
m; 21 I: 15
h40,2
m, -18°43', 7,9
m; 31 I: 15
h17,3
m, -17°23', 7,4
m.
Należy pamiętać, że położenie komety, a zwłaszcza jej jasność, mogą się nieco różnić od przewidywanych.
Meteory
W dniach od 1 do 5 stycznia promieniują Kwadrantydy (QUA). Maksimum aktywności spodziewane jest 4 stycznia. Radiant meteorów leży w gwiazdozbiorze Smoka i ma współrzędne: α = 15
h18
m, δ = +49°. Nazwa roju pochodzi od nieistniejącego już na dzisiejszych mapach gwiazdozbioru Quadrans Muralis, umieszczonego w początkach XIX w. na granicy gwiazdozbiorów Smoka, Herkulesa i Wolarza. W porannych obserwacjach Kwadrantydów w tym roku nie będzie przeszkadzał Księżyc w pierwszej kwadrze.
Wydarzenia w kolejnych dniach stycznia
| 1d | Gwiazda zmienna długookresowa T Cep (miryda) (21h09,6m, +68°29') osiąga maksimum jasności (6,0m). |
| 2d12h | Złączenie Urana z Księżycem w odl. 3°. |
| 3d | Gwiazda zmienna długookresowa X Oph (miryda) (18h38,3m, +8°50') osiąga maksimum jasności (6,8m)
|
| 3d | Księżyc Saturna Tytan w maksymalnej elongacji wschodniej.
|
| 3d01h36m | Gwiazda zmienna zaćmieniowa HU Tau osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,9m do 6,7m |
| 3d18h59m | Gwiazda zmienna zaćmieniowa 1143 Cyg osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,9m do 6,4m |
| 4d14h | Merkury w maksymalnej elongacji wschodniej od Słońca w odległości 19°20'. |
| 4d15h | Ziemia w peryhelium na swej okołosłonecznej orbicie w odl. 147 mln km od Słońca. |
| 5d02h | Maksymalna libracja Księżyca (9,8°) w kierunku krateru Schickard (zacieniony). |
| 5d16h27m | Gwiazda zmienna η Aql (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5m) |
| 5d23h03m | Gwiazda zmienna zaćmieniowa WW Aur osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,8m do 6,6m |
| 6d | Gwiazda zmienna długookresowa S CMi (miryda) (7h32,7m, +8°20') osiąga maksimum jasności (7,5m) |
| 7d16h | Zakrycie gromady otwartej Plejady przez ciemny brzeg Księżyca przed pełnią, na wysokości 50° nad horyzontem, widoczne w całej Polsce (dla gwiazdy Electra = 17 Tau; 3,7m: Zielona Góra 16h33m — Lublin 16h43m). |
| 9d23h37m | Gwiazda zmienna δ Cep (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5m) |
| 11d | Gwiazda zmienna długookresowa R LMi (miryda) (9h45,6m, +34°31') osiąga maksimum jasności (7,1m) |
| 11d | Księżyc Saturna Tytan w maksymalnej elongacji zachodniej. |
| 11d05h | Minimalna libracja Księżyca (2,7°) w kierunku Mare Australe (zacienione). |
| 11d07h | Merkury nieruchomy w rektascensji. |
| 12d20h42m | Gwiazda zmienna η Aql (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5m) |
| 13d | Gwiazda zmienna długookresowa T Her (miryda) (18h09,1m, +31°01') osiąga maksimum jasności (8,0m) |
| 14d23h | Wenus w maksymalnej elongacji wschodniej od Słońca w odległości 47°07'. |
| 15d06h | Złączenie Saturna z Księżycem w odl. 7°. |
| 16d | Gwiazda zmienna długookresowa R Peg (miryda) (23h06,6m, +10°32') osiąga maksimum jasności (7,8m) |
| 16d01h27m | Gwiazda zmienna zaćmieniowa WW Aur osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,8m do 6,6m |
| 17d13h | Maksymalna libracja Księżyca (9,7°) w kierunku Mare Humboldtianum (zacienione). |
| 18d10h | Złączenie Merkurego z Jowiszem w odl. 3°. |
| 19d | Księżyc Saturna Tytan w maksymalnej elongacji wschodniej. |
| 19d21h22m | Gwiazda zmienna zaćmieniowa Algol (ß Per) osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 2,1m do 3,4m |
| 19d22h40m | Słońce wstępuje w znak Wodnika, jego długość ekliptyczna wynosi wówczas 300°. |
| 20d00h56m | Gwiazda zmienna η Aql (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5m) |
| 20d02h39m | Gwiazda zmienna zaćmieniowa WW Aur osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,8m do 6,6m |
| 20d16h | Merkury w koniunkcji dolnej ze Słońcem. |
| 20d17h12m | Gwiazda zmienna δ Cep (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5m) |
| 22d | Gwiazda zmienna długookresowa V CrB (miryda) (15h49,5m, +39°34') osiąga maksimum jasności (7,5m) |
| 22d21h | Złączenie Wenus z Uranem w odl. 1°. |
| 23d | Gwiazda zmienna długookresowa RT Cyg (miryda) (19h43,6m, +48°47') osiąga maksimum jasności (7,3m) |
| 24d | Gwiazda zmienna długookresowa T Aqr (miryda) (20h49,9m, -5°09') osiąga maksimum jasności (7,7m) |
| 24d07h | Jowisz w koniunkcji ze Słońcem. |
| 25d02h | Złączenie Marsa z Księżycem w odl. 1°. |
| 25d09h | Minimalna libracja Księżyca (2,5°) w kierunku Sinus Iridium (oświetlona). |
| 25d12h | Złączenie Merkurego z Księżycem w odl. 5°. |
| 26d | Obrączkowe zaćmienie Słońca. Pas fazy obrączkowej zaćmienia rozpocznie się 26 stycznia 2009 o godzinie 6h06m na Atlantyku, na południowy-zachód od Przylądka Dobrej Nadziei (Afryka), w punkcie o współrzędnych ? = 34°33'S, ? = 11°46'W. Następnie pas przejdzie ok. 900 km na południe od Afryki, wkraczając na obszar Oceanu Indyjskiego. Pierwszym napotkanym lądem będą dopiero Wyspy Kokosowe, a następnie południowa Sumatra i zachodnia Jawa. W dalszej kolejności pas przetnie środkową część Borneo i północno-wschodnią część Celebes. Zaćmienie obrączkowe zakończy się 26 stycznia 2009 o godzinie 9h52m w pobliżu wyspy Mindanao na Filipinach, w punkcie o współrzędnych ? = 3°42'N, ? = 123°59'E. Maksymalny czas trwania fazy obrączkowej dla obserwatora na Ziemi będzie wynosił 7m53,7s, wielkość fazy maksymalnej F = 0,9282. W Polsce zaćmienie niewidoczne. |
| 26d01h59m | Gwiazda zmienna δ Cep (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5m) |
| 26d04h | Złączenie Jowisza z Księżycem w odl. 0,7°. |
| 27d | Księżyc Saturna Tytan w maksymalnej elongacji zachodniej. |
| 27d05h10m | Gwiazda zmienna η Aql (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5m) |
| 27d10h | Złączenie Merkurego z Marsem w odl. 4°. |
| 27d18h | Złączenie Neptuna z Księżycem w odl. 1°. |
| 29d19h42m | Gwiazda zmienna zaćmieniowa HU Tau osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,9m do 6,7m |
| 29d23h | Złączenie Urana z Księżycem w odl. 4°. |
| 30d09h | Złączenie Wenus z Księżycem w odl. 2°. |
| 31d21h04m | Gwiazda zmienna zaćmieniowa HU Tau osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,9m do 6,7m |
