Przedstawiamy kolejny Kalendarz zjawisk astronomicznych do wykorzystania dla wszystkich miłośników i pasjonatów astronomii. W dniu 20 marca zaczynamy wiosnę astronomiczną - Słońce przejdzie przez Punkt Barana i będzie znajdować się nad równikiem niebieskim.
Punkt Barana to jeden z dwóch punktów przecięcia się ekliptyki z równikiem niebieskim, zwany również punktem równonocy wiosennej. Moment przejścia Słońca przez punkt Barana jest początkiem wiosny astronomicznej. Wskutek precesji osi Ziemi punkt Barana przesuwa się po ekliptyce dokonując pełnego obiegu w ciągu 26 tysięcy lat. Obecnie znajduje się w gwiazdozbiorze Ryb, jego nazwa powstała, gdy był w gwiazdozbiorze Barana. Za kolejne 500 lat punkt Barana znajdzie się w gwiazdozbiorze Wodnika.
Od punktu Barana mierzy się wzdłuż równika niebieskiego rektascensję, a wzdłuż ekliptyki – długość ekliptyczną.

---

Słońce

W punkcie równonocy wiosennej znajdzie się w tym roku 20 marca o 11^h44^m. Punkt ten nosi historyczną nazwę „punktu Barana” (zaczyna się od niego zodiakalny znak Barana) i spełnia bardzo ważną rolę w astronomii: od niego mierzy się na niebie współrzędne kątowe: rektascensję i długość ekliptyczną. Chwilę, w której Słońce znajduje się w punkcie Barana, uważamy za początek wiosny astronomicznej.

W ciągu marca dnia przybywa równo o dwie godziny: w Warszawie 1 marca Słońce wschodzi o 5^h22^m, zachodzi o 16^h15^m, a 31 marca wschodzi o 4^h13^m, zachodzi o 17^h08^m. W marcu Słońce wstępuje w znak Barana.

Księżyc

Bezksiężycowe noce będziemy mieli pod koniec marca, bowiem kolejność faz Księżyca jest w tym miesiącu następująca: pierwsza kwadra 4^d07^h46^m, pełnia 11^d02^h38^m, ostatnia kwadra 18^d17^h47^m i nów 26^d16^h06^m. W perygeum Księżyc znajdzie się 7 marca o 15^h08^m, a w apogeum 19 marca o 13^h17^m.

Planety, planety karłowate
i planetoidy

Merkury znajduje się na niebie w pobliżu Słońca i jest niewidoczny.

W marcu można będzie oglądać Wenus zarówno na wieczornym, jak i porannym niebie. W pierwszej połowie miesiąca znajdziemy ją wieczorem nad południowo-zachodnim horyzontem, świecącą jako „Gwiazda Wieczorna” o jasności -4,6^m. O ile w pierwszych dniach marca wysokość planety nad horyzontem, mierzona pod koniec zmierzchu cywilnego, wyniesie jeszcze prawie 30°, o tyle 26 marca obserwacja planety o tej samej porze będzie już niemożliwa. Tydzień wcześniej będzie ją można jednak odnaleźć nad ranem, wznoszącą się coraz wyżej nad północno-wschodnim horyzontem, jednakże pod koniec miesiąca osiągającą wysokość zaledwie niecałe 3°. Oznacza to, że w okresie od 22 do 26 marca będzie można próbować dostrzec Wenus zarówno na niebie porannym, jak i wieczornym.

Mars znajduje się na niebie w pobliżu Słońca i jest niewidoczny.

Nad ranem, nisko nad południowo-wschodnim horyzontem można próbować dostrzec Jowisza, którego wysokość, mierzona godzinę przed wschodem Słońca, wzrośnie od 1° na początku marca, do 6° pod koniec miesiąca. W odnalezieniu planety pomocna będzie jej jasność, wynosząca aż -2^m.

Przez całą noc w gwiazdozbiorze Lwa odnajdziemy Saturna. W pierwszych dniach marca planeta znajduje się w opozycji do Słońca, w związku z czym średnica jej tarczy wyniesie aż 20'', co ułatwia obserwacje zmian w układzie chmur planety oraz strukturę jej pierścieni nawet przez niewielkie teleskopy amatorskie. Układ pierścieni Saturna skierowany będzie swoim brzegiem prawie dokładnie w kierunku Ziemi i będzie praktycznie niewidoczny, co ułatwi obserwacje słabych księżyców planety również przez niewielkie teleskopy amatorskie.

Uran i Neptun przebywają na niebie w pobliżu Słońca i są niewidoczne.

Planeta karłowata (134340) Pluton widoczna jest nad ranem w gwiazdozbiorze Węża, jednakże jej jasność wynosi jedynie 14,5^m i do jej zaobserwowania niezbędny jest teleskop o średnicy zwierciadła przynajmniej 20 cm:

5 III: 18^h12,2^m, -17°42'; 13 III: 18^h12,7^m, -17°41'; 21 III: 18^h13,0^m, -17°40'; 29 III: 18^h13,2^m, -17°40'.

Planeta karłowata (1) Ceres znajduje się w pobliżu opozycji i jest widoczna przez całą noc w gwiazdozbiorze Lwa. W ciągu miesiąca jej jasność maleje od 6,9^m do 7,4^m:

2 III: 10^h57,2^m, +24°54'; 12 III: 10^h48,5^m, +25°38'; 22 III: 10^h40,9^m, +25°57'.

W marcu w pobliżu opozycji znajduje się jasna planetoida:

(2) Pallas, (jasność 8,5^m): 2 III: 5^h08,1^m, -15°19'; 12 III: 5^h20,3^m, -12°13'; 22 III: 5^h34,4^m, -9°16'; 1 IV: 5^h50,2^m, -6°31'.

Komety

W marcu przez całą noc, wysoko nad południowym horyzontem, będzie można przy pomocy lornetek obserwować kometę C/2007 N3 (Lulin):

2 III: 9^h33,6^m, +14°10', 6,4^m; 12 III: 7^h47,5^m, +20°30', 7,6^m; 22 III: 7^h04,2^m, +21°54', 8,7^m; 1 IV: 6^h45,5^m, +22°16', 9,6^m.

Należy pamiętać, że położenie komety, a zwłaszcza jej jasność, mogą się nieco różnić od przewidywanych.

Meteory

W dniach od 25 stycznia do 15 kwietnia promieniuje rozmyty ekliptyczny kompleks strumienia Wirginid (VIR), przejawiający się poprzez kilka słabo wyróżniających się maksimów aktywności. Prawdopodobnie kompleks ten (a przynajmniej jego część) związany jest z kometą Gambarta obserwowaną w 1834 roku. W skład strumienia wchodzą powolne, jasne żółto-pomarańczowe meteory i bolidy. Głównym składnikiem strumienia Wirginid są alfa Wirginidy, których słabo wyróżnione maksimum aktywności przypada na 24 marca. Rozmyty radiant meteorów ma duży ruch własny, a w okresie maksimum leży w gwiazdozbiorze Panny i jego środek ma współrzędne: α = 13^h00^m, δ = -4°. W obserwacjach tego słabego roju w okresie maksimum nie będzie w tym roku przeszkadzał zbliżający się do nowiu Księżyc.

Kalendarium

1^d00^h

Maksymalna libracja Księżyca (8,4°) w kierunku krateru Schickard (zacieniony).

2^d01^h

Złączenie Merkurego z Marsem w odl. 0,6°.

4^d02^h22^m

Gwiazda zmienna η Aql (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5^m)

5^d09^h

Złączenie Merkurego z Neptunem w odl. 2°.

7^d20^h

Minimalna libracja Księżyca (0,9°) w kierunku Mare Fecunditatis (oświetlone).

7^d20^h02^m

Gwiazda zmienna zaćmieniowa HU Tau osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,9^m do 6,7^m

8^d

Księżyc Saturna Tytan w maksymalnej elongacji wschodniej.

8^d13^h

Złączenie Marsa z Neptunem w odl. 1°.

9^d04^h

Saturn w opozycji do Słońca.

9^d21^h23^m

Gwiazda zmienna zaćmieniowa HU Tau osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,9^m do 6,7^m

10^d

Gwiazda zmienna długookresowa R Vir (miryda) (12^h38,5^m, +6°59') osiąga maksimum jasności (6,9^m).

10^d00^h19^m

Gwiazda zmienna δ Cep (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5^m)

10^d03^h47^m

Gwiazda zmienna ζ Gem (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,6^m)

10^d20^h

Złączenie Saturna z Księżycem w odl. 6°.

14^d01^h

Uran w koniunkcji ze Słońcem.

14^d05^h

Maksymalna libracja Księżyca (8,5°) w kierunku Mare Humboldtianum (zacienione).

16^d

Księżyc Saturna Tytan w maksymalnej elongacji zachodniej.

17^d

Gwiazda zmienna długookresowa R Sgr (miryda) (19^h16,7^m, -19°18') osiąga maksimum jasności (7,3^m)

20^d11^h44^m

Słońce wstępuje w znak Barana, jego długość ekliptyczna wynosi wtedy 0°; mamy początek wiosny astronomicznej i zrównanie dnia z nocą.

20^d17^h54^m

Gwiazda zmienna δ Cep (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5^m)

20^d23^h

Minimalna libracja Księżyca (2,3°) w kierunku Sinus Iridium (oświetlona).

21^d00^h38^m

Gwiazda zmienna zaćmieniowa U Oph osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,9^m do 6,6^m

22^d

Gwiazda zmienna długookresowa R Psc (miryda) (1^h30,7^m, +2°52') osiąga maksimum jasności (8,2^m)

22^d06^h

Złączenie Merkurego z Uranem w odl. 1°.

22^d21^h

Złączenie Jowisza z Księżycem w odl. 0,8°.

23^d13^h

Złączenie Neptuna z Księżycem w odl. 1,5°.

24^d

Księżyc Saturna Tytan w maksymalnej elongacji wschodniej.

24^d10^h

Złączenie Marsa z Księżycem w odl. 3°.

25^d18^h

Złączenie Urana z Księżycem w odl. 4°.

26^d01^h24^m

Gwiazda zmienna zaćmieniowa U Oph osiąga minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 5,9^m do 6,6^m

26^d02^h41^m

Gwiazda zmienna δ Cep (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5^m)

26^d05^h

Złączenie Merkurego z Księżycem w odl. 5°.

27^d19^h

Maksymalna libracja Księżyca (8,0°) w kierunku krateru Schickard (zacieniony).

29^d10^h

Złączenie Merkurego z Wenus w odl. 9°.

29^d19^h

Zakrycie gwiazdy ε Ari (4,7^m) przez ciemny brzeg Księżyca po nowiu, na wysokości 16° nad horyzontem, widoczne w całej Polsce (Gdańsk 19^h17^m — Kraków 19^h32^m).

30^d23^h

Merkury w koniunkcji górnej ze Słońcem.

31^d

Księżyc Saturna Tytan w maksymalnej elongacji zachodniej.

UWAGA:

Momenty wszystkich zjawisk podane są w czasie uniwersalnym UT (Greenwich).

Aby otrzymać datę w obowiązującym w marcu w Polsce „czasie zimowym”, należy dodać 1 godzinę.

Momenty złączeń planet z Księżycem podane są dla współrzędnych Warszawy. Dla każdego złączenia podano momenty największego zbliżenia obiektów na niebie. Podane są wszystkie złączenia, nie tylko widoczne w Polsce.

Współrzędne równikowe podane są dla Epoki 2000.0.

Autor oryginału: Tomasz Ściężor Urania