Dzisiaj w olsztyńskim planetarium zostanie otwarta wystawa, na której będzie okazja zobaczyć jak wyglądał i działał starożytny grecki mechanizm służący do obliczeń astronomicznych. W ramach otwarcia odbędzie się wykład na temat historii i działania mechanizmu.
Mechanizm z Antikythery został znaleziony we wraku rzymskiego statku handlowego w pobliżu jednej z greckich wysp, od której otrzymał nazwę. Znaleziono go razem z innymi starożytnymi przedmiotami. Wrak statku został odkryty w roku 1900, a rok później wydobyto przedmioty. Badania naukowców pozwoliły ustalić do czego służył tajemniczy mechanizm.
Był to starożytny 'komputer' służący do wykonywania skomplikowanych obliczeń astronomicznych. Pozwalał m.in. na przeliczenia dat między różnymi kalendarzami, ustalanie dat festiwali, pozycji Słońca i Księżyca oraz być może niektórych planet, faz Księżyca, zaćmień Słońca, a także wschodów i zachodów wybranych gwiazd.
Powstanie obiektu datowane jest na lata około 150-100 p.n.e. Być może używał go słynny grecki astronom Hipparch lub ktoś z jego uczniów.
Na wystawie zaprezentowany będzie współczesny model mechanizmu oraz symulacje komputerowe ilustrujące jego działanie. W ramach otwarcia wystawy wykład wygłosi prof. Xenophon Moussas z National and Kapodistrian University of Athens, który przez wiele lat badał mechanizm.
Mechanizm z Antikythery, czyli dwie tarcze z brązu pierwotnie połączone kilkudziesięcioma kołami zębatymi, pochodzi z I w. p.n.e. Został odnaleziony na początku XX wieku przez greckich poławiaczy gąbek, którzy penetrowali wrak rzymskiego statku zatopionego u wybrzeży malutkiej wyspy Antikythery (stąd nazwa zabytku). Musiało minąć sto lat, by uczeni odcyfrowali inskrypcje rozmieszczone na tarczach urządzenia. Dwa lata temu okazało się, że skomplikowany obiekt umożliwiał m.in. przewidywanie położenia Słońca i Księżyca oraz sprawdzał się w roli precyzyjnego kalendarza. 'Tak skomplikowanej konstrukcji nie stworzono przez następne 1000 lat' - twierdzi prof. Mike Edmunds, astronom z Cardiff University.
Znamy sekret antycznego komputera:
Zegar wskazywał m.in daty i miejsca igrzysk sportowych
Zegar wskazywał m.in daty i miejsca igrzysk sportowych
Zegar wskazywał m.in daty i miejsca igrzysk sportowych
Czy to jednak koniec tajemnic antycznego kalkulatora? Zespół dr Tony’ego Freetha, jednego z autorów pracy w numerze 'Nature', był zdania, że tak nie jest. Naukowcy ponownie przebadali zachowane fragmenty urządzenia, wykorzystując tomograf komputerowy wysokiej rozdzielczości. I wtedy wyszła na jaw niespodzianka. Okazało się, że wokół jednej z tarcz znajdujących się na tylnej ściance zegara znajdowały się niedostrzeżone wcześniej inskrypcje z nazwami miejsc, gdzie w czteroletnim cyklu odbywały się starogreckie igrzyska sportowe.
To jednak nie wszystko - naukowcom udało się także po raz pierwszy odczytać nazwy miesięcy wyryte na dużej tylnej tarczy. Nazwy te pokrywały się z nazewnictwem miesięcy mieszkańców Koryntu. Zdaniem autorów artykułu wskazuje to na to, że jednym z możliwych miejsc pochodzenia zegara są Syrakuzy, miasto na Sycylii, które w czasach starożytnej Grecji było koryncką kolonią. 'Niektórzy mogą pospiesznie wyciągać wnioski, że urządzenie zbudował mieszkający w Syrakuzach Archimedes' - zauważa prof. Aleksander Jones z nowojorskiego Institute for the Study of Ancient World. Jednak jest niemal pewne, że mechanizm powstał kilkadziesiąt lat po śmierci uczonego.
