Nadchodzi piękny letni wieczór. Niebo jest jak wymarzone - czyste jak kryształ choć nie tak czarne jak te zimowe. Przez środek nieba, tuż nad naszymi głowami, rozciąga sie szeroką wstęgą Droga Mleczna. Morze gwiazd przyciąga wzrok wszystkich, kto tylko znajdzie się nieco poza miastem i skieruje choćby tylko nieznacznie wzrok w kierunku nieba.

Aby jednak zadowolić wszystkich niebo daje nam wiernego towarzysza do obserwacji - Jowisza. Wszyscy miłośnicy marzyli o nim od wielu miesięcy, szczególnie ci nocne marki, a nie ranne ptaszki. Wieczorne obserwacje mają swoje zalety w postaci braku silnej mgły, co może wręcz uniemożliwić prowadzenie jakichkolwiek obserwacji. Jeśli tylko mamy pogodne dni, to na pewno będziemy mieli ranną mgłę - wyjątkiem są alta bardzo gorące, gdy dochodzi do znacznego wysuszenia powietrza.

---

Nasz długo wyczekiwany gość na wieczornym niebie jest widoczne we wschodnim kierunku już od wczesnych godzin wieczornych (22.00), choć jest wtedy nisko nad horyzontem. Z biegiem czasu podnosi się coraz wyżej dając nam możliwość przeprowadzenia wspaniałych i niezapomnianych badań obserwacyjnych. Planeta ta jest znacznie bliżej Ziemi niż obserwowany dotychczas Saturn, bo tylko 4 jednostki astronomiczne. Najwyżej na niebie będzie o 2.40 w nocy - raczej nad ranem. Jego bliskość daje niespotykane możliwości, większe nawet niż w przypadku Marsa, który bywa bliżej Ziemi niż Jowisz, ale jest od Jupitera znacznie mniejszy. Już Galileusz był zafascynowany obserwacjami Króla Olimpu przez swoja mizerną lunetkę. obraz który zobaczył zaskoczył go niezmiernie i pozwolił stać się odkrywcą Jowisza na nowo.

Ujrzymy tak jak on piękne 4 księżyce, których istota nie była taka oczywista od samego początku. Nazwą każdego z nich również daleka była od dzisiaj używanych. Świat Księżyców Galileuszowych jest tym bardziej fascynujący, że możemy zaobserwować, podobnie jak ich odkrywca ruch każdego z nich już wciągu kilku pierwszych godzin obserwacji. Dysponując sprzętem nieco lepszym (luneta o średnicy 10cm) możemy pozwolić sobie na zobaczenie szczegółów powierzchni, począwszy od struktur tworzących się w atmosferze - pasy zawirowania - po słynną czerwoną plamę. Skala tej ostatniej może świadczyć o tym, że możemy ją ujrzeć z Ziemi.

Obserwacje Jowisza to niezapomniane wrażenia na całe życie. Szybki ruch wirowy planety daje się obserwować z Ziemi i przez to jest jeszcze bardziej atrakcyjne. W dniu 24 lipca Io i Europa utworzyły zaćmienie. Io przesłonił częściowo Europę. Dostatecznie dużym teleskopem można było ujrzeć całość przedstawienia. Ponieważ księżyce są w płaszczyźnie równika planety, dlatego do zaćmień szczególnie częściowych dochodzi dość często.

Jest w obserwacjach jedna bardzo ważna rzecz, o której należy pamiętać. NOTATKI. Napisane wielkimi literami, bo to jest ważniejsze od posiadania sprzętu nawet najwyższej klasy. Nikt za nas tego nie wykona. Dlaczego to jednak jest takie ważnie? Niejeden astronom stracił prawo do odkrycia nawet wielkiej wagi dlatego, że nie był w stanie wykazać. że tego dokonał wcześniej przed innymi. Taka sytuacja była przy odkryciach planet i wielu innych ciekawych obiektów. A z drugiej strony dobrego notowania obserwacji trzeba się nauczyć. Znajdziemy wiele propozycji ich prowadzenia. Ostatnio bardzo popularne jest notowanie elektroniczne, ale ma jedną wadę potrzebujemy komputera do ich prowadzenia. Inny sposób to dyktafon, ale trudno jest prowadzić jakieś opracowania wyników, są znacznie trudniej dostępne - przesłuchiwanie taśm - i wymaga dalszego opracowania. Notatki pisemne mogą być bardzo łatwo opracowywane elektronicznie, a są bardzo proste w prowadzeniu. Trzeba tylko wcześniej opracować sobie format notatek dostosowany do danej kategorii obserwacji. Inaczej opiszemy obserwacje meteorów, a inaczej obserwacje gwiazd zmiennych.

W najprostszej postaci wystarczy notatnik ołówek i dane o obserwacji (data, godzina, miejsce obserwacji, opis obserwacji). Można to uszczegółowić o kolejne elementy precyzujące dane (stan nieba, obecność oświetlenia sztucznego) oraz o analizę obserwacji dokonaną po jej zakończeniu (porównanie z mapami, atlasami, katalogami, wnioski co zaobserwowano). Notatki są jednak bardzo ważne. Bo kiedy chcemy sprawdzić czy inni widzieli to samo co my, to nawet same dane o czasie obserwacji mogą wiele ułatwić lub wręcz umożliwić ich dokonanie.

Dla przykładu podam tylko sytuację opisywaną przez naszych Bliźniaków. Opisywali oni obserwowane przez siebie zjawisko na niebie. Ale przez brak notatek nie można dokonać analizy ich obserwacji i ustalić co tak naprawdę obserwowali. Tak ujawnia się potęga prowadzenia obserwacji w sposób kompletny. Pośliznęło się na tym wielu astronomów zawodowych i dzisiaj z perspektywy czasu, na pewno bardzo by tego żałowali. Tak było z odkryciami planet, komet i wieloma innymi zjawiskami. Ale prowadzenie notatek z obserwacji ma swoje inne zalety. Kiedy Wolf zajął się okresowością aktywności plamo twórczej Słońca, aby wykazać podejrzewaną okresowość zwrócił się o pomoc do wszystkich astronomów, którzy prowadzili kiedykolwiek obserwacje plam o udostępnienie wyników tych obserwacji. To na ich podstawie mógł już wtedy wykazać 11 letni cykl aktywności plamo twórczej. Innym przykładem wartości dokumentacji obserwacji nieba, są analizy po odkryciach Urana i Neptuna. Dzięki archiwalnym zdjęciom i opisom obserwacji można było przeanalizować elementy orbity tych planet, które przecież potrzebują bardzo długiego okresu czasu na okrążenie Słońca. Dzięki opisom i analizom zdjęć można było prześledzić i poprawić elementy orbit.

Nasz Jowisz jest bardzo wdzięcznym obiektem do obserwacji. Ci z najlepszym wzrokiem mogą pokusić się o obserwację księżyców nieuzbrojonym okiem. Takie obserwacje są znane.

Zadanie:

Wykonaj obserwację Jowisza. Sporządź opis obserwacji w oparciu o wcześniejszą dyskusję problemu. Możesz posłużyć się poniższym wzorem notatki z obserwacji.

---

Notatka Obserwacyjna

Imię i nazwisko obserwatora: …………………………………………

Data i czas rozpoczęcia obserwacji: ………………………………

Miejsce Obserwacji:……………………………………………………………………………………………………………

Pogoda: ………………………………………………………………………………………………………………………………

Seing (w skali od 1 do 10): …………

Planowany cel obserwacji: ……………………………………………………………………………………………………

Opis obserwacji:

………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
Rysunki:



Wnioski:

………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………

---

Możemy również przyjąć inną strategię prowadzenia notatek. Do bezpośredniego notowania używać dyktafonu, a dopiero po zakończeniu obserwacji sporządzić dokument elektroniczny lub papierowy zawierający pełny nasz opis obserwacji. Dosyć wygodne w czasie prowadzenia obserwacji, ale wymaga dodatkowego nakładu pracy. Dobrym rozwiązaniem jest praca zespołowa. Dokumentacja powstaje w czasie prowadzenia badań obserwacyjnych.