Olimpiada Astronomiczna przebiega w trzech etapach.
Zadania zawodów I stopnia są rozwiązywane w warunkach pracy domowej.
Zadania zawodów II i III stopnia mają charakter pracy samodzielnej.
Zawody finałowe odbywają się w Planetarium Śląskim.
Tematyka olimpiady wiąże ze sobą astronomię, fizykę i astronomiczne aspekty geografii.
Organizatorem konkursu astronomicznego jest Fundacja dla Uniwersytetu Jagiellońskiego a patronat nad akcją sprawuje Obserwatorium Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika będące instytutem Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Zobacz szczegóły »
Fot: Betelgeza i Rigel - gwiazdy z naszej Galaktyki widoczne w gwiazdozbiorze Oriona staną się kiedyś supernowymi. Źródło: Nicolas Eynaud [CC BY-SA]Wybuch supernowej w naszej Galaktyce mógłby doprowadzić do zmian w składzie naszej atmosfery, a także do uszkodzeń w satelitach lub elektronice na Ziemi - mówią PAP astronomowie. Uspokajają jednak, że takie kosmiczne wybuchy w pobliżu Ziemi to naprawdę niezwykła rzadkość.
Przestrzeń okołoziemska systematycznie jest odwiedzana przez małe ciała Układu SłonecznegoDrugiego stycznia nastąpił bliski przelot 2020 AP1. Obiekt przemknął w odległości około 327 tysięcy kilometrów od Ziemi. Jest to pierwszy przelot małego obiektu w 2020 roku.
Mała, jałowa skalista egzoplaneta krążąca blisko swej gwiazdy / Credits - K. Kanawka, kosmonauta.netAstronomowie poinformowali o wykryciu skalistej egzoplanety GJ 1252 b. Ten obiekt jest około dwa razy masywniejszy od naszej Ziemi.
Egzoplaneta o oznaczeniu GJ 1252 b krąży wokół czerwonego karła o masie około 40% masy naszego Słońca. Ta planeta pozasłoneczna ma masę około 2 razy większą od Ziemi oraz promień o ok. 20% większy od promienia naszej planety. Jest to zatem z pewnością obiekt skalisty. Gwiazda GJ 1252 znajduje się około 65 lat świetlnych od Ziemi.
Mural Johannesa Keplera powstał w grudniu 2019 roku ze środków przekazanych przez mieszkańców Żagania - znajduje się na RynkuJohannes Kepler (ur. 27 grudnia 1571 w Weil der Stadt) niemiecki matematyk, astronom i astrolog, jedna z czołowych postaci rewolucji naukowej w XVII wieku. Najbardziej znany jest z nazwanych jego nazwiskiem praw ruchu planet, skodyfikowanych przez późniejszych astronomów na podstawie jego prac Astronomia nova, Harmonices Mundi i Epitome astronomiae Copernicanae. Prawa te wykorzystano do potwierdzenia słuszności teorii grawitacji Izaaka Newtona.
Takie informacje przeczytamy na wielu stronach w sieci i niejednej książce poświęconej w jakiejś części historii astronomii. Jest jednak w Polsce jedno jedyne miasto w całości oddane Keplerowi od zawsze. To Żagań koło Zielonej Góry.
Gas halo observed by MUSE surrounding a galaxy merger seen by ALMA This image shows one of the gas halos newly observed with the MUSE instrument on ESO’s Very Large Telescope superimposed to an older image of a galaxy merger obtained with ALMA. The large-scale halo of hydrogen gas is shown in blue, while the ALMA data is shown in orange.
The halo is bound to the galaxy, which contains a quasar at its centre. The faint, glowing hydrogen gas in the halo provides the perfect food source for the supermassive black hole at the centre of the quasar.
The objects in this image are located at redshift 6.2, meaning they are being seen as they were 12.8 billion years ago. While quasars are bright, the gas reservoirs around them are much harder to observe. But MUSE could detect the faint glow of the hydrogen gas in the halos, allowing astronomers to finally reveal the food stashes that power supermassive black holes in the early Universe.
Źródło: ESO/Farina et al.; ALMA (ESO/NAOJ/NRAO), Decarli et al.Obserwacje ESO ukazały śniadanie czarnej dziury podczas kosmicznego świtu
Astronomowie korzystający z należącego do ESO teleskopu VLT zaobserwowali rezerwuary chłodnego gazu wokół niektórych z najwcześniejszych galaktyk we Wszechświecie. Ten gaz w halo galaktyk jest idealnym pożywieniem dla supermasywnych czarnych dziur w centrach galaktyk – obecnie widzimy sytuację jaka była ponad 12,5 miliard lat temu. Ta spiżarnia może być wyjaśnieniem, w jaki sposób kosmiczne potwory rosły tak szybko podczas okresu w historii Wszechświata znanego jako kosmiczny świt.
Polska planeta i gwiazda otrzymały nazwy nawiązujące do twórczości Stanisława LemaPolska planeta i gwiazda otrzymały nazwy nawiązujące do twórczości Stanisława Lema
17 grudnia 2019 r. Międzynarodowa Unia Astronomiczna (IAU) ogłosiła wyniki globalnego konkursu IAU100 NameExoWorlds na nazwy planet pozasłonecznych. Od tej pory w kosmosie będzie gwiazda o nazwie Solaris i planeta nazwana Pirx. Co więcej, w sposób pośredni – dzięki Chorwacji – na niebie znalazła się także jeszcze inna z polskich propozycji: Weles (jako planeta).
Details of the HAWK-I view of the Milky Way’s central region This beautiful image of the Milky Way’s central region, taken with the HAWK-I instrument on ESO’s Very Large Telescope, shows interesting features of this part of our galaxy. This image highlights the Nuclear Star Cluster (NSC) right in the centre and the Arches Cluster, the densest cluster of stars in the Milky Way. Other features include the Quintuplet cluster, which contains five prominent stars, and a region of ionised hydrogen gas (HII).
Źródło: ESO/Nogueras-Lara et al.Bardzo Duży Teleskop (VLT), który należy do ESO, obserwował centralne rejony Drogi Mlecznej w spektakularnej rozdzielczości i odkrył nowe szczegóły na temat historii narodzin gwiazd w naszej galaktyce. Dzięki nowym obserwacjom, astronomowie znaleźli dowód na dramatyczne wydarzenie w życiu Drogi Mlecznej: okres formowania się gwiazd tak intensywny, że jego efektem było ponad 100 tysięcy wybuchów supernowych.
Zanieczyszczenie sztucznym światłem w Polsce stan na 2019 roku - Źródło: LightpollutionmapSztuczne światło, które dociera do zbiorników wodnych nocą, może negatywnie wpływać na ich stan - ustalili naukowcy z Politechniki Krakowskiej. Od lat badacze alarmują, że zanieczyszczenie świetlne obecne w dużych miastach wpływa niekorzystanie zarówno na ludzi, jak i zwierzęta.
Artist’s impression of the WDJ0914+1914 system This illustration shows the white dwarf WDJ0914+1914 and its Neptune-like exoplanet. Since the icy giant orbits the hot white dwarf at close range, the extreme ultraviolet radiation from the star strips away the planet’s atmosphere. While most of this stripped gas escapes, some of it swirls into a disc, itself accreting onto the white dwarf.
Źródło: ESO/M. KornmesserNaukowcy korzystający z należącego do ESO teleskopu VLT po raz pierwszy uzyskali dowód na to istnienie dużej planety związanej z białym karłem. Planeta krąży wokół gorącego białego karła – pozostałości po gwieździe podobnej do Słońca. Orbita przebiega w bliskiej odległości od gwiazdy, powodując że atmosfera planety jest odzierana z niej i formuje dysk gazu wokół gwiazdy. Ten unikatowy system daje nam wgląd w to, jak w odległej przyszłości może wyglądać nasz własny Układ Słoneczny.
Źródło: PW-Sat2Studencki satelita PW-Sat2 już rok pracuje w przestrzeni kosmicznej. W tym czasie przesłał ponad 700 zdjęć, wykonał blisko 50 testów i eksperymentów. Na orbicie ma krążyć jeszcze ok. 2,5 roku. Tymczasem studenci Politechniki Warszawskiej pracują już nad kolejnym satelitą PW-Sat3.
Artystyczna wizja czarnej dziury o "niemożliwej" masie odkrytej w układzie LB-1. Fot: „Nature”, Jifeng Liu et al. Źródło: Krzysztof BelczyńskiW naszej Galaktyce wykryto czarną dziurę o tak niestandardowej masie, że astronomowie wręcz zakładali się o to, czy taki obiekt może istnieć. Wciąż jest zagadką, jak taka czarna dziura powstała. Badania - z udziałem Polaka - ukazały się w "Nature".
Powstaje niezwykle dokładny polski satelita obserwacyjny
Fot. materiały prasowe Scanway.Będzie on obserwował Ziemię z bardzo wysoką jak na mikrosatelity rozdzielczością. Wystrzelenie satelity na orbitę Ziemską zaplanowano na przełomie 2020 i 2021 roku. Jeśli wszystko przebiegnie zgodnie z planem, dostarczy on dokładnych obrazów multispektralnych, które znajdą swoje zastosowanie w wielu sektorach nauki i przemysłu.
Tranzyt Merkurego w dniu 11 listopada 2019r. obserwowany w Żaganiu przez Sekcję Astronomiczną11 listopada to szczególny dzień. A 2019 roku był tym bardziej szczególny, bo Słońce przesłoniła najbliższa niego planeta – Merkury. Wszystkiemu winna jest koniunkcja. Na niebie Słońce i planeta zajęły dokładnie to samo miejsce. Niemożliwe? Wszak to obecnie najczęstszy sposób odkrywania planet pozasłonecznych. O co więc tu chodzi?
NEO - PythonPrawie codziennie znajdziecie u nas wiadomości o tym, że pobliże Ziemi mija asteroida. Jedne pojawiają się bliżej inne dalej a czasem nawet dalej od Księżyca. Bywają też takie, które wejdą w atmosferę planety. Najciekawiej jest wtedy, gdy my wiemy o jej istnieniu i zbliżaniu się do nas. Niestety nie znajdziecie tu wiadomości o wszystkich znanym obiektach danego dnia. Czy jednak można poznać te dane?
Plakat konferencji "400 lat Harmonii Świata Johannesa Keplera 1619-2019"W dniu dzisiejszym, 7 listopada 20119 roku, w Żagańskim Pałacu Kultury odbyła się konferencja popularnonaukowa poświęcona 400 rocznicy wydania "Harmonii Świata" przez Johannesa Keplera. W pięcioksięgu tym opublikował on między innymi III Prawo Keplera - prawo ruchu ciał niebieskich. W konferencji uczestniczyli zaproszone grupy uczniów i nauczycieli szkół z Żagania, Iłowej, Gozdnicy i Małomic i Szprotawy. W trakcie spotkania odbyły się trzy prelekcje wygłoszone przez Wiesława Urbana - autora książki o Johannesie Keplerze, prof. Wojciecha Lewandowskiego z Instytutu Astronomii Uniwersytetu Zielonogórskiego o odkrywaniu egzoplanet oraz prze Jacka Patkę instruktora Żagańskiej Sekcji Astronomii. Konferencję sfinansował Urząd Miasta Żagania a logistycznie zorganizował Żagański Pałac Kultury
Dzięki teleskopom ESO ustalono jaki obiekt może być najmniejszą planetą karłowatą w Układzie Słonecznym
Hygiea - obraz z instrumentu SPHERE Nowy obraz planetoidy Hygiea z instrumentu SPHERE/VLT. Gygiea może stać być najmniejsza planetą karłowatą w Układzie Słonecznym. Jako obiekt z głównego pasa planetoid spełnia trzy z czterech kryteriów do sklasyfikowania jako planeta karłowata: krąży wokół Słońca, nie jest księżycem oraz, w przeciwieństwie do planet, nie wyczyściła otoczenia swojej orbity. Końcowe kryterium to masa wystarczająca do tego, aby pod wpływem własnej grawitacji uzyskać prawie sferyczny kształt. Nowe obserwacje z VLT wykazały, że Hygiea spełnia to kryterium.
Źródło:
ESO/P. Vernazza et al./MISTRAL algorithm (ONERA/CNRS)Astronomowie używający należącego do ESO instrumentu SPHERE na Bardzo Dużym Teleskopie (VLT) odkryli, iż planetoida Hygiea może zostać sklasyfikowana jako planeta karłowata. Obiekt jest czwarty pod względem wielkości w pasie planetoid, po Ceres, Weście i Pallas. Po raz pierwszy udało się zaobserwować planetoidę Hygiea w wystarczająco wysokiej rozdzielczości, aby zbadać jej powierzchnię i ustalić kształt oraz rozmiar. Okazało się, że Hygiea jest sferyczna i potencjalnie może przejąć od Ceres pałeczkę najmniejszej planety karłowatej w Układzie Słonecznym.
Przestrzeń okołoziemska systematycznie jest odwiedzana przez małe ciała Układu SłonecznegoNa przełomie października i listopada przestrzeń pomiędzy Ziemią a Księżycem naruszyły dwa małe obiekty: 2019 UN13 i 2019 VA.
Przestrzeń okołoziemska systematycznie jest odwiedzana przez małe ciała Układu SłonecznegoDwudziestego października nastąpił bliski przelot planetoidy 2019 UL10. Obiekt przemknął obok Ziemi w odległości około 296 tysięcy km.
... kandydatką na najmniejszą planetę karłowatą w Układzie Słonecznym
Zdjęcie planetoidy Hygiea uzyskane z powierzchni Ziemi przy pomocy instrumentu SPHERE na teleskopie VLT. Źródło: ESO/P. Vernazza et al./MISTRAL algorithm (ONERA/CNRS).Hygiea ma cechy pozwalające potencjalnie zaliczyć ją do grona planet karłowatych - wynika z badań Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO). W badaniach uczestniczyli naukowcy z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Uniwersytetu Szczecińskiego.
Pierwsza identyfikacja ciężkiego pierwiastka narodzonego w kolizji gwiazd neutronowych
Artystyczna wizja strontu powstającego z merdżera gwiazd neutronowych Zespół europejskich badaczy wykorzystał instrument X-shooter, pracujący na należącym do ESO teleskopie VLT, do znalezienia sygnatur strontu uformowanego w merdżerze gwiazd neutronowych. Wizja artystyczna pokazuje dwie niewielkie, ale bardzo gęste gwiazdy neutronowe w momencie, gdy łączą się ze sobą powoując wybuch kilonowej. Na pierwszym planie symbolicznie pokazano nowo utworzony stront.
Źródło: ESO/L. Calçada/M. KornmesserNowo utworzony stront – pierwiastek wykorzystywany w fajerwerkach – został po raz pierwszy wykryty w kosmosie dzięki obserwacjom przy użyciu teleskopu ESO
Po raz pierwszy wykryto w kosmosie świeżo utworzony ciężki pierwiastek stront, jako pozostałość po złączeniu się dwóch gwiazd neutronowych. Udało się to dzięki obserwacjom wykonanym przy pomocy należącego do ESO spektrografu X-shooter na Bardzo Dużym Teleskopie (VLT). Wyniki badań opublikowano dzisiaj w „Nature”. Detekcja jest potwierdzeniem, że cięższe pierwiastki we Wszechświecie mogą formować się w zderzeniach gwiazd neutronowych, dokładając brakujący element w układance powstawania pierwiastków chemicznych.
Przestrzeń okołoziemska systematycznie jest odwiedzana przez małe ciała Układu SłonecznegoOsiemnastego października nastąpił bliski przelot planetoidy 2019 UG. Obiekt przemknął w odległości około 323 tysięcy kilometrów.
Planetoida o oznaczeniu 2019 UG zbliżyła się do naszej planety w dniu 18 października, z maksymalnym zbliżeniem około godziny 11:20 CEST. Minimalny dystans wyniósł ok. 323 tysięcy kilometrów, co odpowiada ok. 0,89 średniej odległości do Księżyca. Meteoroid 2019 TN5 ma szacowaną średnicę około 11 metrów.
Polsko-holenderski zespół opisał pierwszą kometę spoza Układu Słonecznego
Pochodząca z innego układu planetarnego kometa 2I/Borisov (zaznaczona na żółto) opisana przez Polaków przechodzi właśnie przez Układ Słoneczny. Polsko-holenderskiemu zespołowi udało się ją opisać. Źródło: Piotr Guzik et al.Kometa 2I/Borisov to pierwsza w historii kometa z innego systemu planetarnego przyłapana na podróży przez Układ Słoneczny. Opisali ją właśnie astronomowie z Polski i Holandii. Na obserwacje tego niezwykłego ciała niebieskiego badacze mają jeszcze rok.
Jednym ze sławniejszych fraktali jest zbiór Mandelbrota. Tu widać jego fragment, gdzie zauważalne jest samopodobieństwo w tym obiekcie. Wygenerowany programem XaosFraktal to obiekt, którego fragment w powiększeniu wygląda podobnie jak całość. Strukturę fraktali odkryto już w białkach, graniach gór, sygnale z giełdy, plamach słonecznych czy nawet obrazach Jacksona Pollocka. O tym, czego szukają we fraktalach fizycy, mówi prof. Paweł Oświęcimka.
Przestrzeń okołoziemska systematycznie jest odwiedzana przez małe ciała Układu SłonecznegoSzóstego października nastąpił bliski przelot meteoroidu o oznaczeniu 2019 TN5. Obiekt przemknął w odległości 123 tysięcy kilometrów od Ziemi.
Obraz komety 2I/Borisov w dniu 10 września 2019 / Credits - Canada-France-Hawaii TelescopeÓsmego października rozpoczęły się obserwacje międzygwiezdnej komety 2I/Borisov za pomocą kosmicznego teleskopu Hubble.
Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii obchodzi 100 lat działalności
poczta wydała okolicznościową kartkę, które wizerunek prezentujemy. Źródło: URania Postępy Astronomii„Święto Astronomii w Krakowie” – pod takim tytułem zorganizowano w sobotę w Krakowie obchody 100-lecia Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii (PTMA), największej polskiej organizacji zrzeszającej entuzjastów astronomii i jednocześnie jednego z najstarszych polskich stowarzyszeń.
Przestrzeń okołoziemska systematycznie jest odwiedzana przez małe ciała Układu SłonecznegoPod koniec września nastąpiły bliskie przeloty dwóch meteoroidów w pobliżu Ziemi.
Meteoroid o oznaczeniu 2019 TE zbliżył się do naszej planety w dniu 28 września, z maksymalnym zbliżeniem około godziny 22:30 CEST. Minimalny dystans wyniósł ok. 357 tysięcy kilometrów, co odpowiada ok. 0,93 średniej odległości do Księżyca. Meteoroid 2019 TE ma szacowaną średnicę około 8 metrów.
Infographic showing the path of FRB 18112 passing through the halo of an intervening galaxy Źródło: ESO/M. KornmesserAstronomowie korzystający z należącego do ESO teleskopu VLT po raz pierwszy zaobserwowali, że szybki błysk radiowy przeszedł przez galaktyczne halo. Ta tajemnicza emisja kosmicznych fal radiowych trwała mniej niż milisekundę i przemieściła się prawie niezaburzona, co sugeruje, że halo ma zaskakująco małą gęstość i słabe pole magnetyczne. Daje to astronomom nową technikę możliwą do badania nieuchwytnych halo w innych galaktykach.
Przestrzeń okołoziemska systematycznie jest odwiedzana przez małe ciała Układu SłonecznegoOdkryto dwa kolejne obiekty, które zbliżą się do Ziemi. Planetoidy otrzymały oznaczenia 2019 SS3 i 2019 SP3.
Planetoida o oznaczeniu 2019 SS3 zbliżyła się do naszej planety w dniu 23 września, z maksymalnym zbliżeniem około godziny 00:40 CEST. Minimalny dystans wyniósł ok. 281 tysiące kilometrów, co odpowiada ok. 0,73 średniej odległości do Księżyca. Planetoida 2019 SS3 ma szacowaną średnicę około 20 metrów.
Spotkanie z kpt. ż.w. Andrzejem Chimko - astronomia w nawigacji morskiejCzasem zastanawiamy się jakie pożytki płyną z wiedzy astronomicznej? Ale dla wtajemniczonych to sprawa oczywista. Warto jednak wspomnieć o jedne zasadniczej, z której od zamierzchłych czasów ludzie korzystali – to astronawigacja. Pokonują wielkie przestrzenie mórz, oceanów i pustyń bez astronawigacji nie dało się przemierzać takich bezkresnych przestrzeni. Dzisiaj coraz częściej umiejętności człowieka zastępują komputery w tym GPS, ale jak pokazuje przezorność warto choć wiedzieć z czym to się je.
Trzy asteroidy jednej doby ... czy to aby nie za wiele?
Przestrzeń okołoziemska systematycznie jest odwiedzana przez małe ciała Układu SłonecznegoDwudziestego pierwszego września w pobliżu Ziemi przemknęły dwa małe meteoroidy o oznaczeniach 2019 SS2 i 2019 SU2.
Meteoroid o oznaczeniu 2019 SU2 zbliżył się do naszej planety w dniu 21 września, z maksymalnym zbliżeniem około godziny 04:00 CEST. Minimalny dystans wyniósł ok. 42 tysiące kilometrów, co odpowiada ok. 0,11 średniej odległości do Księżyca. Meteoroid 2019 SU2 ma szacowaną średnicę około 4 metrów.
W poniedziałek początek astronomicznej jesieniW poniedziałek o godzinie 9.50 Słońce osiągnie punkt równonocy jesiennej (tzw. punkt Wagi) i tym samym rozpocznie się astronomiczna jesień. Na jesiennym niebie będzie można oglądać Saturna i Jowisza, rzadkie zjawisko tranzytu Merkurego na tle tarczy Słońca, a nawet tzw. spadające gwiazdy.